Стр. 142 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
127. Тоқсанбай қонысы
ған тарихи кезеңде экипаж екі мүшеден – арбакеш пен
садақшыдан тұрған, оларды зерттеушілердің көпшілігі шығу
тегі мен атқаратын қызметіне қарай ақсүйектер қоғамында
ерекше құрметтелетіндер қатарына қосады. Күйме арба мен
арбакеш – ежелгі мәтіндерде бекер мадақталмаған.
Кейбір деректерге қарағанда қола дәуіріндегі әскери
арба экипажының қорғаныс сауыты, ал мергенінде күрделі
садақ пен ірі шақпақтасты ұшты жебелер болған. Тоқсанбай
қонысының мәдени қабатында алуан типтегі шақпақтасты
жебе ұштары олжалардың керамикалық бұйымдардан кейінгі
аса көрнекі санатын құрайды, фортификациялық жүйелер
жиынтығында қола дәуірінде аймақ халқының анағұрлым
соғысқұмарлығын дәлелдейді. Сонымен қатар өте-мөте
ойлы-қырлы Үстірт жотасындағы әскери жорықтарда қос
атты күйме арбалар, шамасы, тиімді болмаған.
Тоқсанбай қонысына жүргізілген соңғы зерттеу-
лер Үстірт жонының ежелгі халқы б. з. д. II мыңжылдықтың
зийс ко г о кон т ине н т а . В це н т р е о б о значе нных я в ле ний
на ход и лис ь пар оконные д в у х ко ле с ные (с о с пица ми) ко -
лесницы, созданные на базе повозок с че тырьмя или дву-
мя дисковидными колесами.
Пароконна я колесница, эффективнос ть у прав лени я
которой дос тиг а лась с помощью кос тяных ( рог овых) пса-
лиев, наподобие токсанбайских, – г розная боевая машина
древнего мира, приводившаяся в движение с помощью ло-
ша диной силы. Она экспл уатирова лась евразийскими на-
родами на протяжении почти дву х тысяч лет, а в рассма-
триваемый ис торический период име ла дву х членов эки-
пажа – возницу и лу чника, которые по происхождению и
роду деяте льности причис лялись, как полаг ают мног ие, к
о собо почитаемой в общес тве кас те арис тократов. Не да-
ром колесница и возничий воспеты в ведических текстах.
Согласно некоторым данным, в бронзовом веке эки-
па ж б о евых колес ниц име л защитный панцирь, а с тр е -
142
Өртенген тұрғын жайда қалған қыш ыдыс сынықтары, сүйектен жасалған ауыздықтар. Ерте қола дәуірі
На полу обгорелого жилища сохранились обломки керамики, костяные псалии. Эпоха ранней бронзы