Стр. 143 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
127. Поселение Токсанбай
басында-ақ құрлықтық ауқымдағы тарихи-мәдени және
әскери-саяси үрдістер аясына тартылғанын, жаңа мәдени
кешендерді, шаруашылық типтерді және этникалық конгло-
мераттарды құруға тікелей қатысы барлығын көрсетті.
Б. з. д. II мыңжылдықтың екінші жартысында Үстірт
аймағының халқы тығыз шоғырланған, бұл палеоме-
талл дәуірі мәдениетінің ошағы туралы айтуға мүмкіндік
береді. Археологиялық материалдар бұл аумақтағы тарихи-
мәдени үдерістер ағынының күрделілігін және жал-
пы ескерткіштердің өзгешелігін алдын ала анықтаған
олардың мәдени-климаттық факторларға бейімделу
дәрежесіне тікелей тәуелділігін дәлелдейді. Оларды зерт-
теу хронологиялық вакуумды толтыруға бастама болып,
Үстірттің ертедегі өткенін білуде өзінің олқылығын көрсетті.
Қола дәуірінде Үстірт пен Каспий маңының шығыс
шөл және шөлейт аймақтары отырықшы-егіншілік
өркениетімен еуразиялық далалардың әлемдік байла-
ныс аумағы болды. Көші-қон мен б. з. д. ІІ мыңжылдықтағы
мәдени жалғасу үрдістерін зерттеуде археологтар ашқан
энеолит-қола дәуіріндегі мәдениет жаңа ошағының рөлі мен
маңызын бағалау қиын.
лок был воору жен с ложным лу ком и стре лами с кру пны-
ми кремневыми наконечниками. В культ у рных с лоях по -
се лени я Токсанбай разно типные кремневые наконечники
с тр е л со с тав л яют наиб оле е пр е дс тавите льн у ю по с ле из-
де лий из керамики катег орию находок, что в совоку пно -
с ти с выяв ленными на по се лении фор тификационными
со ­ор у жени ями с ви де те ль с т в уе т о значи те льной ми ли та-
ризованности населения рег иона в эпоху бронзы. В то же
вр емя эффективно с ть применени я пароконных колесниц
в боевых действиях на плато Устюрт, где рельеф характери-
зуется крайней пересеченностью, видимо, была невелика.
По с ле дние исс ле довани я на по се лении Токсанбай
показа ли, что древнее насе ление плато Устюрт еще в на-
чале II тыс. до н. э. было вовлечено в орбиту глобальных
ис торико -к ульт у рных и во енно -по литиче с ких пр оце ссов
кон т ине н та л ьног о масштаб а и име ло не по с р е дс т в е нно е
отношение к созданию новых культу рных комплексов, хо-
зяйственных типов и этнических конгломератов.
Во второй половине II тыс. до н. э. устюртский ре-
г ион пр е дс тае т г ус тонасе ленным, что дае т возможно с ть
г оворить об очаг е культ у ры эпохи па леоме та л ла. Архео -
лог и че с кие мате риа лы под т в е рж даю т с ложно с т ь пр о те -
ка ни я ис то рико -к у л ьт у рных п р оце с с о в на э той те рри-
тории и прямую их зависимость от степени адаптации к
к у л ьт у рно -к лимат иче с ким фа ктор ам, пр е допр е де ли вшим
своеобразие памятников в це лом. Исс ледование их поло -
жило начало заполнению хронолог ического ваку ума и зна-
менова ло собой прорыв в изу чении древнейшег о прошло-
го Устюрта.
В эпох у бр онзы п ус тынные и пол у п ус тынные о б -
лас т и в о с точног о Прикас пи я и Ус тюр та я в л я лис ь те р -
риторией контактов мира евразийских с тепей с о се д ло -
з ем ле де л ьче с кими ци ви лиза ци ями. Тр у д но пе р е оце ни т ь
роль и значение открытого археологами нового очага куль-
т у р эпохи энеолита-бронзы в изу чении миг раций и про -
цессов культурных контактов во II тыс. до н. э.
143
Сүйектен жасалған ауыздықтар. Ерте қола дәуірі
Костяные щитковые псалии. Эпоха ранней бронзы