Стр. 158 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
129. Үстірт табиғи қорығы
миллионов ле т тому назад. Местами они перекрыты тон-
ким (обычно 1–2 м) слоем суглинка и щебнисто-песчаными
че твер тичными о тложени ями. Это пр од у кты разрушени я
с арматс ки х изв е с т н я ков, соче тающие с я с прине с е нным
ветром мелкоземом.
Приме тной особенностью плато являются глубокие
депрессии, невысокие у ва лы и высокие обрывис тые ус т у-
пы – чинки, отделяющие плато от низменных пространств
Ту ранской равнины. Они как бы очерчивают Устюрт поч-
ти со всех сторон. Чинки оконтуривают и депрессии вну-
три плато.
Заповедник Ус тюр т располаг ае тся в районе обшир-
ной впадины Карынжарык. Она полностью включена в за-
поведник и ог раничена со всех сторон чинками – очень
крутыми склонами, высота которых в среднем около 200 м,
а местами возрастает до 300 м и более. Народный термин
«чинк» или «чинг», но правильнее «шын» или «чын», широко
распространен в тюркских языках. Он осмысливается как
«пик, непристу пная или труднодосту пная вершина, кру той
горный обрыв». Высочайшая вершина на территории запо-
ведника достигает отметки 340 м.
К лимат в р а йоне за по в е д ника кон т ине н та л ьный .
Средние г одовые температу ры возду ха около 12 0 С. Абсо-
лютный минимум температ у ры, по наблюдени ям за мно -
го лет, достигает минус 340 С, а максимум – 470 С. Зима ве-
треная и малоснежная или бесснежная. Часты гололедные
явления.
Плато пр е дс та в л яе т с о б ой пе р е ход о т с е в е рных
полынно -сол янковых к южным эфемер ово -полынным п у-
бынды жел ұшырып әкелген майда топырақпен кіріккен
сарматтық әктасты бұзып тұр.
Жонның айрықша ерекшеліктері – терең тоқырау-
лар, аласа бөктерлер және биік құламалы кемерлер, яғни
үстіртті Тұран ойпаты кеңістігінен бөлектеп тұрған
«шыңдар» болып табылады. Бұл «шыңдар» Үстіртті барлық
жағынан бөлектеп, оқшаулап көрсетеді. «Шыңдар» оның
сұлба-пішінін айқындайды, ал тоқырау жонның ішінде
сақталған.
Үстірт қорығы Қарынжарық кең шұңқырында
орналасқан. Ол тұтасымен қорыққа қарайды және жан-
158
Эверсман тау қошқары немесе үстірт муфлоны
Горный баран Эверсмана, или устюртский муфлон
Үстірттен түсірілген Қарынжарық ойпатының көрінісі.
Алдыңғы көріністе бұйырғын бұтасы
Вид с плато на впадину Карынжарык.
На переднем плане куст биюргуна