Стр. 345 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

345

Қол тас шоты. 18 Екібастұз көне тұрағы. Кейінгі палеолит

Ручное рубило. Стоянка Экибастуз 18. Поздний палеолит

логические серии, представленные комплексом орудий ниж-

непалеолитического облика с сильно коррозированной по-

верхностью; среди находок имеются пики триэдры, рубила с

пяткой, чопперовидные сечки, скобели и крупные отщепы, ко-

торые можно предположительно датировать ранним ашелем.

Поздним и средним ашелем датируются клектонские и левал-

луазские отщепы с признаками вторичной обработки и ис-

кусственного рассечения, скребла, ножи, выемчатые орудия,

дисковидные и площадочные нуклеусы. В комплексах этих па-

мятников присутствует также мустьерская серия, хотя она не

столь выразительна, как в материалах этого времени со стоя-

нок Экибастуз 18, 20, Кудайколь и Акбидаик.

Верхнепалеолитическая эпоха широко представлена

на многих памятниках Павлодарского Прииртышья и, пре-

жде всего, на стратифицированных стоянках Ангренсор 1–2

и Экибастуз 15. Для коллекции находок с этих стоянок харак-

терны торцовые, клиновидные нуклеусы для ножевидных пла-

алайда өкінішке орай оларды зерттеу ісі қоныстың мәдени

қабаты қазіргі су деңгейінен тым тереңде жатқандықтан,

көлдің соқпа толқындары шайған жасанды жинақтармен

шектеледі. Бұл жерден ұсақтауға арналған дөңгелек және

леваллуалы нуклеустер және олардан жасалған қырнауыш,

пышақтар, қайқы пышақтар табылған.

Екінші топқа ашық типтегі қоныстарды көрсететін ұсақ

шоқылардағы ескерткіштер жатады: мұнда қазба жұмыстары

жүргізіліп, беткі қабаттан Құдайкөл мен Құрама көлдеріндегі

төменгі-орта палеолит дәуірінің 18, 20, 21 Екібастұз мен 1, 2 Ақ-

бидайық шеберхана-тұрақтары ерекшеленеді. Дұрысында

бұл тұрақтар – палеогендік кварциттердің шығуымен

тұстастырылады және күшті коррозияға ұшыраған беткі қабат

төменгі палеолиттік құралдар кешені берілген хронологиялық

серияға бөлінетін түрлі уақыттағы материалдан тұрады.

Қазбалардың арасында шамамен ертедегі ашель кезеңіне жата-

тын триэдра найзасы, шапқышүйдесі, чоппер түріндегі шапқы,

қырғыштар мен ірі ұсақтағыштар бар. Кейінгі және орта ашель

кезеңінен клектондық және леваллуаздық қайта өңделген және

жасанды жарылу белгілері бар ұсақтағыштар, қырнауыштар,

пышақтар, ойықты құралдар, дөңгелек түріндегі және жалпақ

нуклеустер жатқызылады. Бұл ескерткіштер кешенінде сондай-

ақ сол заманның тұрақтары 18, 20 Екібастұз, Құдайкөл мен

Ақбидайық материалдарындай анық болмаса да мустьелік

ескерткіштер бар.

Жоғарғы палеолиттік дәуір Павлодардағы Ертіс

маңының көптеген ескерткіштерінде, бәрінен де 1, 2 Ан-

гренсор және 15 Екібастұз стратификациялық тұрағында

кең түрде берілген. Бұл тұрақтан кеспелтек дөңбек, пышақ

түріндегі тілімдерге арналған сына тәрізді нуклеустер,

тілімдегі құралдар табылған. Қоныстардың өндірістік

алаңдарында уатылған тастар мен ошақ орны табылған.

Бұл ескерткіштерді зерттеу, Қазақтың ұсақ шоқыларының

солтүстік шетінің ежелгі гоминидтерінің алғашқы игеру, тас

құралдарының әрі қарай дамуы, олардың Орталық Азияның

көрші аймақтары мәдениетіне әсері және тас ғасырының

аяғында одан әрі өзгеру мәселелерін түсіну үшін төтенше

маңызы бар.

Қазақстанның ежелгі тарихының аз зерттелген кезеңіне

мезолит дәуірі жатады. Еліміздің солтүстік және орталық

бөлігінің ескерткіштері көбірек зерттелген болып саналады.

3 Шідерті, 2 Ангренсор, 15 Құдайкөл және басқа да бірқатар

мезолит кескеніне ұқсас материалдары бар Ертіс маңының сол

жағалауындағы көп қабатты тұрақтар ерекшеленеді. 3Шідерті

тұрағынан бұл кезеңнің басталуы мен аяқталуын көрсететін

бірнеше қабаттан мезолиттік материалдар алынды.

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

30. Каменный век Северо-Восточной Сарыарки и Прииртышья