Стр. 339 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

339

3 Шідертің көп қабатты қонысын зерттеу Солтүстік

және Орталық Қазақстан жер аумағында мезолит-энеолит

дәуірлеріндегі тас өнеркәсібінің даму барысын ғана емес,

сол тас бұйымдардың жасын анықтауға да мүмкіндік берді.

Сондай-ақ басқа да ескерткіштердің хронологиялық бағытын

анықтайтын ұқсастықтар бойынша осы немесе басқа

мәдениеттің шығу тегін түсіну үшін маңызы зор болып та-

былатын мәдени байланыстардың бағытын анықтауға да

септігін тигізеді.

Солтүстік-Шығыс Қазақстанның неолит дәуірі кезін-

дегі тұрғындардың мәдениетін зерттеп білуде Е. И. Агеева

мен А. Г. Максимова сипаттап жазғандай, Железинский зира-

ты материалдарының мәні ерекше. Жерлеу орнынан тастан,

сүйектен жасалған бұйымдар, түбі сфера қалпы банкі тәрізді

үш қыш ыдыс табылды. Ыдыстар жапсыру техникасымен

жасалған, бүкіл сыртқы беті ыдыстың түбіне барып тірелетін

көлденең, тігінен тік және толқын тәрізді түріндегі тарам-

тарам және үзік-үзік сызықты өрнектермен өрнектелген.

Ыдыстардың жоғарғы және ортаңғы бөліктері сәл басып

түсірілген белдеу сызықтармен әшекейленген. Сүйек құралдар

ромбы тәрізді болып келген жебе ұштығы, тоқу бізі тәрізді

тескіш түрінде көрінеді. Тастан жасалған бұйымдар: шот балта

тәрізді құрал, жапырақ тәрізді найзаның ұштықтары, жебенің

ұзыншақ келген төрт ұштығы және ірі тастан сындырып

алынған ұзындығы бес сантиметрден асатын бір ірі ұштық.

Кварц пен тастан әзірленген бұл бұйымдардың екі жағын да

өңдеп, жүз шығарған. Жерлеу орындарынан, сондай-ақ сәндік

бұйымдар – қабанның азу тісінен жасалған салпыншақ, су-

ыр тістерінен тесіп тізілген алқа (21 тал) және отыздан астам

дөңгеленіп келген ұлудан тесіп тізілген моншақ табылды.

Молалардың бірінен құланның боялған екі бақайы табылды.

Жер қабатынан шыққан қыштармен ұқсайтын жер-

леу орнынан табылған қыш кейінгі неолит дәуіріне тұстас

келіп, ортаертістік немесе жерлеу орындарынан ұқсас же-

бе ұштықтары кездескен екатериндік мәдениетке жа-

тады. Сүйек ұштықтар кельтеминар мәдениетіне жата-

тын Шығыр шымтезекті батпағынан табылған Орал маңы

ескерткіштерінен ұқсастық тапты. Қабанның азу тісінен

сәндік бұйымдар жасау Солтүстік Азия тайпаларында Бай-

кал маңы мен Батыс Сібірден бастап ортаазиялық өзен

аралығына дейін кеңінен пайдаланылған.

Неолит пен энеолит дәуірлерінің материалдары

Пеньки өзенінің жағасында орналасқан 1 және 2 Пеньки

қоныстарында да зерттелді. Бұл жерден үш мыңнан астам

тас бұйымдар жиналды, олардың ішінде беті ысқыланып

логии с которыми могут определяться хронологические по-

зиции других памятников, но и определить направления их

культурных связей, что имеет важное значение для понима-

ния происхождения той или иной культуры.

Особое значение для изучения культуры неолитиче-

ского населения Северо-Восточного Казахстана имеют мате-

риалы Железинского могильника, описанные Е. И. Агеевой и

А. Г. Максимовой. Инвентарь погребений представлен камен-

ными, костяными изделиями, тремя керамическими сосуда-

ми баночной формы со сферическим дном. Сосуды изготов-

лены лепной техникой, вся поверхность орнаментирована

гребенчатым и отступающе-накольчатым орнаментом в виде

горизонтальных и вертикальных прямых и волнистых линий,

образующих на донной части розетки; верх и средняя часть

сосудов украшена поясками небольших вдавлений. Костяные

орудия представлены пятью ромбовидными в сечении нако-

нечниками стрел, округлым в сечении спицевидным нако-

Қыш ыдыстар. Неолиттік Железинка қорымы. Кейінгі неолит

Керамические сосуды. Железинский неолитический

могильник. Поздний неолит

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

29. Неолит Северо-Восточного Казахстана

0

3 см