Стр. 357 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

357
бұқа-турлар бейнеленген және олардың бейнелерін
тауешкілер, киіктер, бұғылар және басқа жануарлардың
бейнелері жасырып тұр. Олардың уақытын өте кең
аралықта – энеолит дәуірінен – мыс-тас ғасыры мен ерте
қола дәуірінен (б. з. д. III мыңжылдық − II мыңжылдықтың
басы) ерте темір ғасырына дейін (б. з. д. VII−IV ғғ.)
қарастыруға болады.
Археологиялық мағлұматтар бойынша үй бұқасы
Қазақстанның ерте заманғы малшы тайпаларында энеолит
дәуірінде пайда болып, терсек мәдениеті қоныстарында жақсы
көрсетілген, олардың ескерткіштері Қостанайлық Тобыл маңы
мен Торғай иінінде оқшауланған. Үй бұқасының сүйектері
Павлодар облысының Екібастұз ауданындағы 3 Шідерті көне
тұрағының энеолит қабатынан табылған. Андроновтық мо-
лаларды қазу барысында құрбандық шалатын жерлерден
табылған бұқалардың бас сүйектері дәлелдейтін бұқаға табы-
ну салты қола дәуірінде де дамыған болатын.
Ақбидайық шатқалындағы петроглифті жартастар
ежелгі дәуірде – қола дәуірі мен тас ғасырының аяқ кезеңінде,
шамасы бірнеше мыңжылдық бойы ежелгі аңшылар мен
малшылардың өзіндік ғибадатханасы, сыйынатын орны
қызметін атқарған деп жорамалдауға болады.
вперед рогами и перекрывающие их фигуры горных козлов,
сайги, оленей и других животных. Датировка этих изображе-
ний может рассматриваться в очень широких пределах, от
эпохи энеолита – медно-каменного века и ранней бронзы
(III – начало II тыс. до н. э.) до эпохи раннего железного ве-
ка (VII–IV вв. до н. э.).
По археологическим данным, домашний бык появля-
ется у ранних скотоводов Казахстана в эпоху энеолита и хо-
рошо представлен на стоянках терсекской культуры, памят-
ники которой локализуются в Костанайском Притоболье и
Тургайском прогибе. Кости домашнего быка были найдены
и в энеолитическом слое стоянки Шидерты 3 в Екибастуз-
ском районе Павлодарской области. Культ быка был развит
и в эпоху бронзы, о чем свидетельствуют черепа и кости бы-
ков, обнаруживаемые в жертвенниках при раскопках андро-
новских погребений.
Можно предполагать, что скалы с петроглифами в
урочище Акбидаик служили в древнейшие эпохи своего ро-
да святилищем, местом поклонения древних охотников и
скотоводов, функционировавшим, вероятно, на протяжении
нескольких тысячелетий на завершающих этапах каменно-
го века и в эпоху бронзы.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
31. Петроглифы Северной Сарыарки: Оленты и Акбидаик