Стр. 360 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

360
Қабат іздерінен беті тастан қаланғаны ер адам мола-
сы табылды. Осы жерден шыққан сүйек қалдықтары бойын-
ша, сол кез адамының сырт келбетіне пластикалық өзгеріс-
тер жасалғаны мәлім болды. Ол Қазақстан бойынша ең көне
қаңқа сүйектердің бірі болып табылады. Бұл қабаттағы
материалдар энеолит дәуірінің жаңа археологиялық
мәдениетінің қалдықтарын көрсетеді.
3 Шідерті тұрағының ғылыми мәнділігі – бұл
Солтүстік және Орталық Қазақстандағы бірден-бір көп
қабатты ескерткіш екендігінде. Ол мезолит пен энеолит
өндірісінің кезеңдері мен хронологиясын жасаудың және
солардың негізінде осы өңірде дамыған жаңа археологиялық
мәдениеттердің эталоны болып табылады. Көне тұрақтың
стратиграфиясы соңғы 10 мыңжылдықты қамтитын қазіргі
геологиялық кезең, яғни голоценнің палеоклиматтық
жағдайы, ал археологиялық материалдар кең аумақтағы тас
ғасырының соңғы кезеңіндегі мәдениетінің дамуын көрсетеді.
2 Пеньки энеолиттік көне тұрағының материалда-
ры 1 Пеньки материалдарынан типологиясы мен шикізаты
жағынан елеулі түрде өзгешеленеді: мұнда кварцит пен
шақпақтастан жасалған бұйымдар жиі кездеседі. Ұсатылған
қырнауыштар, қырғыштар екі жағы бірдей өңделген, най-
за сабы тұратын қуысы терең болып келетін барынша
ұзыншақ ұштықтар көптеп ұшырасады. Қыштың да елеулі
айырмашылығы бар, ол – түбі жазық өрнекті болып келетін
қалыңдау; өрнектерінде сызып түсірілген, ойып салынған
элементтер және геометриялық формалар көрініс береді.
Тамаша табылымның бірі тастан жасалған бұлан басының
бейнесі болып табылады. Көне тұрақ б. з. д. III мыңжылдық
деп мерзімделіп, энеолит – ерте қола дәуіріне жатқызылды.
Энеолиттік материалдар сондай-ақ Екібастұз
археологиялық кешенінен: Құдайкөл көлінің оңтүстік
жағасындағы 15 Екібастұз (жоғарғы қабат), 17, 18 Екібастұз
В основании слоя обнаружено погребение муж-
чины, обозначенное на поверхности могилы каменной
кладкой. По костным остаткам из этого захоронения, яв-
ляющегося одним из древнейших на территории Казах-
стана, выполнена пластическая реконструкция внешне-
го облика человека того времени. Материалы этого слоя
представляют остатки новой археологической культуры
эпохи энеолита.
Научная значимость стоянки Шидерты 3 заключа-
ется в том, что это пока единственный многослойный па-
мятник в Северном и Центральном Казахстане, являющий-
ся эталонным для построения периодизации и хронологии
индустрий мезолита – энеолита и выделения на их основе
новых археологических культур, развивавшихся в данном
регионе. Стратиграфия стоянки отражает палеоклимати-
Сүйектен жасалған ішпекті пышақ.
3 Шідерті көне тұрағы. Энеолит
Костяной вкладышевый нож. Стоянка Шидерты 3. Энеолит
3 Шідерті көне тұрағындағы жерлеу орындарынан табылған
адамның сыртқы түр-келбетінің реконструкциясы. Энеолит
Реконструкция внешнего облика человека
из погребения на стоянке Шидерты 3. Энеолит
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
32. Солтүстік Сарыарқа энеолиті мен ерте қола дәуірі