Стр. 370 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

370

Олар жоғары бағаланған. Сондықтан олар қартайғанша

жүрген, иесі қайтыс болғанда, онымен бірге жерленген. Мы-

салы, тасмолалық қорғандарда 15–18 жасар кәрі аттар жер-

ленген.

Көптеген ат әбзелдерінің арасында бірегейлері де бар.

Мәселен, құйылған әйгілі қоңыраулар. Салмағы 200 грамнан

асатын олар ерекше оқсауыттарға ілініп, жауынгер аттың

кеудесін әсемдеген. Олар арқар, тауешкі мүсіні түрінде

құйылып, әшекей ретінде аттардың басына бекітілген.

Қарқаралы ауданындағы 2 Нұркен қорымының I және

II қорғандарын зерттеу барысында олардың кейбір

ерекшеліктері анықталса да, тасмолалық мәдениеттің

үлкен қорғандары әлі толық зерттеле қойған жоқ.

Бұл қорғандар күрделі архитектуралық құрылымда

безендірілген. Екі үймеден де шикі блоктардан қаланған

берік құрылыс табылған, ал оның астында жерлеу орын-

дары бар. Бірінші қорғанда бұл жартылай жер асты

төртбұрышты сандықтас, ал екіншісінде топырақ сылаққа

тұрғызылған плиталардан тұратын киіз үй тәрізді сағана

там. Жерлеу камерасынан оңтүстік-шығысқа қарай ұзын

подбои. Умерших укладывали на спину, головой на северо-

запад. Своеобразием тасмолинского обряда является отсут-

ствие в могиле горшков. Предпочтение отдавалось предме-

там вооружения, украшениям. Клали туда также ножи, зерка-

ла, небольшие каменные жертвенники. Отличительным при-

знаком обряда выступает также наличие в захоронении ча-

стей лошадиных скелетов. Это были верховые лошади, и уче-

ные, исследовавшие их останки, пришли к заключению, что

разводили лошадей двух пород. Основную часть табуна со-

ставляла степная порода, похожая на казахскую лошадь «жа-

бы». Это были максимально адаптированные к суровым усло-

виям степей низкорослые животные с крепкими ногами, мас-

сивной головой и мощной короткой шеей. Благодаря при-

вычке к тебеневке, они прекрасно переживали снежную и

холодную зиму. Второй тип лошадей, которых было мень-

ше, – высокопородистые аргамаки. Их специально разводи-

ли для знати. Такие скакуны ценились высоко, ими дорожи-

ли. Поэтому они доживали до старости и после смерти хо-

зяина сопровождали его в мир иной. Например, в тасмолин-

ских курганах были захоронены старые мерины 15–18 лет.

Таутеке мүсіні түріндегі қоладан жасалған псалийдің басы.

Тасмола мәдениеті

Бронзовое навершие псалия в виде фигуры таутеке.

Тасмолинская культура

Қола қоңырау.

Тасмола мәдениеті

Бронзовый колокольчик.

Тасмолинская культура

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

33. Тасмола мәдениетінің қорымдары