Стр. 450 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

450 Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
1. Кенді Алтай41. Беғазы-Дәндібай мәдениетінің кесенелері
бастапқыда көірек болғаны анық. Алайда олардың көпшілігі
мәйіт қаңқаға айналғанға дейін-ақ тоналып кеткен.
Ә. Х. Марғұлан жетекшілік еткен ҚазКСР ҒА Орталық
Қазақстан археологиялық экспедициясы 1940-шыжж. екінші
жартысында материалдарға аса бай жаңа ескерткіштерді
ашумен шұғылданды. 1947 ж. Беғазы үлкен қорымында
жұмыс басталды. Кейінгі қола ғасырының тас моласын
қазу нағыз жаңалық болды, сол кезден, нақтырақ айтсақ,
Беғазыда жұмыс басталғаннан бастап кесене деген атау пай-
да болды. Қорым құрамында олардың алтауы бар. Кейіннен
мұнда және басқа молаларда тағы он бірі ашылған.
Беғазы-дәндібай молалары бойынша олар ашы-
ла салысымен бұл мәдениеттің шығу тегін іздеуге
бағытталған айтарлықтай өткір ғылыми пікірталас жүрді.
Бұл алып құрылыстар Андроново кезеңінің қарапайым
қабырғаларының жанында ерекшеленіп, түрімен, әсерлі
көлемдерімен, әдемі қыш құмыраларының және басқа
табылған заттарының өзгешелігімен ғалымдар наза-
рын аударды. Осының барлығы олардың шығу тегіндегі
ерекшеліктер жөнінде алуан түрлі ойға жетеледі.
Кесенелерден табылған керамикалық ыдыстар
пікірталасқа қатысушылардың назарын ерекше аудар-
ды. Олардың Батыс Сібір қарасұқ мәдениетінің қыш
ыдыстарымен ұқсастығы негізінде зерттеуші С. В. Кисе-
умеется, в момент погребения с покойным было положено
много больше вещей. Однако большая часть их похищена
грабителями еще до окончательной скелетизации тела че-
ловека.
С началом работ Центрально-Казахстанской археоло-
гической экспедиции АН КазССР под руководством А. Х. Мар-
гулана со второй половины 1940-х гг. последовало откры-
тие новых памятников с ярким, оригинальным материалом.
В 1947 г. начались работы на большом могильнике Бегазы.
Настоящим открытием стали раскопки каменных гробниц-
мавзолеев эпохи поздней бронзы. В составе могильника их
находилось шесть. Позже здесь и в других некрополях было
открыто еще 11 мавзолеев.
О каменных гробницах Бегазы-Дандыбая с момента
их открытия велась острая научная полемика, направлен-
ная на поиск генезиса этой культуры. Эти величественные
сооружения четко выделялись на фоне простых оград андро-
новского времени, привлекая своим видом, внушительными
размерами, иным обликом красиво выделанных горшков и
другими находками. Все это поневоле наталкивало на мысль
об их особом происхождении.
Наибольшее внимание участников дискуссии вызва-
ли керамические сосуды из мавзолеев. На основании их схо-
жести с глиняной посудой карасукской культуры Западной