Стр. 175 - ТОМ2

175
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 68. Заилийский Алат у
азғы уақытта қазіргі заманғы авиалайнер
Алматының төбесінен құс ұшатын биіктіктен
ұшқанда жолаушыларға қиялдағы көрініс
ашылады. Бұлтқа еніп тұрған қарлы шыңдар,
ашық сұр жолақты шашыранды тау жыны-
стары, жасыл-қара түсті шыршалар сілемі,
меруерт шабындақ алаңқайы, күмістей сыңғырлаған өзен,
айнадай жарқыраған көл және ғажайып тау – осының бәрі
Іле Алатауы, Солтүстік Тянь-Шанның алдыңғы жоталары.
Оған қазіргі аты бір жарым ғасыр бұрын берілген.
1856 ж. әйгілі географ, саяхатшы П. П. Семенов өзінің жол-
дастарымен Семейден Верный бекінісіне келіп, Іле өзені
арқылы өтетін өткелде тоқтайды. Өзеннің арғы бетіндегі
зәулім жотаны оның жолдастары Іле тауы деп атап кетті.
Бұл таулардың әсемдігі саяхатшыны таңғалдырады: «Бұл тас
қабырға мұздықтар мен сарқырамадан, шырша орманда-
ры мен жабайы алма тоғайларынан, сары және қызыл ала
қызғалдақтардан, майда және қатты қарлардан түрлі түске
боянып тұрады. Көп түрлі өсімдіктердің иісімен дем алып,
желпініп қаласың және жұмбақ та еліктіргіш тау сілемдері
дүние жүзінің географтарын өз биігіне шақырады».
Ендік бойында 250 км алып жатқан Іле Алатауы үш
бөлікке – батыс, орталық және шығыс бөліктерге бөлінеді.
Батыс бөлігі Қастек асуынан басталып, өзіне көптеген ұсақ,
біртіндеп төмендейтін – Қастек, Суықтөбе, Жетіжол және
Кеңдіктас жоталарын қосады. Шығысы – шағын, қатар
орналасқан Сөгеті, Бөгеті, Торайғыр тауларынан Ша-
рын шатқалына келіп тіреледі. Жотаның ең биік, зәулім
орталық бөлігі – Талғар тау торабы. Орталығы (теңіз
деңгейінен 4979 м биіктікте) Талғар шыңы алыстан көрінеді.
Осы түйіннің 20-дан астамының биіктігі 4000 м жоғары.
Оның әрқайсысы өзінше ерекше-ғажайып келбетті, өзгеше
құрылымды: Абай шыңы пирамида пішіндес, Қарлытау кең
Ж огда летним днем современный авиалайнер
подлетает к городу Алматы, с высоты птичье-
го полета пассажирам открывается совершен-
но фантастическая картина. Величественные
горы с уходящими в заоблачную высь засне-
женными пиками, со светло-серыми полоса-
ми осыпей и морен, темно-зелеными массивами ельников,
с изумрудными полянами лугов, с серебрящимися извили-
стыми лентами рек и блестящими матовой лазурью зеркала
озер – все это Заилийский Алатау, передовой хребет Север-
ного Тянь-Шаня.
Современное название его принято полтора века
назад. В 1856 г. известный географ и путешественник П. П.
Семенов, направляясь со своими спутниками из Семипала-
тинска в укрепление Верное, остановился у переправы через
реку Или. Грандиозный хребет, простиравшийся за рекой,
его спутники назвали – Заилийский. Красота этих гор по-
разила путешественника: «И каменная эта стена была мно-
гоцветной от ледников и водопадов, еловых лесов и диких
яблоневых рощ, желтых и алых тюльпанов, от снегов, гладких
К
Іле Алатауы бөктеріндегі гүлдеген көкнәр
Цветущие маки в предгорьях Заилийского Алатау
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны68. Іле Алатау