Стр. 167 - ТОМ2

167
Көртоғай шатқалының палеозойлық әктастарындағы теңіз моллюскілері
Морские моллюски (плеченогие) палеозойских известняков урочища Куртогай
ного периода палеозоя. Возраст их порядка 300 миллион лет.
Известняки насыщены окаменевшими раковинами брахио-
под (донные морские моллюски). Видимая толщина этого
горизонта всего несколько метров.
Палеозойские известняки с раковинами брахиопод
свидетельствуют, что здесь около 300 миллионов лет назад
было теплое море. В неогене, в течение примерно 23 мил-
лионов лет, преобладал засушливый субтропический климат
и господствовали ландшафты, напоминающие современные
саванны.
В начале неогена, в миоцене, здесь были широко рас-
пространены озера. В конце неогена и в раннечетвертичное
время климат резко изменился в сторону похолодания, в го-
рах стали появляться ледники. Полноводные реки начали
выносить в Жаланашскую впадину песчано-каменистый ма-
териал и формировать упомянутые конгломераты.
С востока к правому борту каньона Куртогай примы-
кает участок с так называемым бедлендом (англ. – «дурные
земли»). Это густая сеть глубоких оврагов с очень круты-
ми, часто обрывистыми склонами. Водоразделы оврагов –
острые непроходимые гребни. Бедленд практически лишен
почвенно-растительного покрова.
Урочище Куртогой примечательно и тем, что здесь на
правом берегу каньона находится очень интересная геологиче-
ская структура – тектонический разлом и надвиг блока древних
палеозойских вулканогенных пород на относительно молодые
кайнозойские осадочные толщи. Слева от наблюдателя виден
темный массив блока палеозойских пород, который отделен
линией тектонического разлома от правого крыла структуры.
В ее основании находятся известняки карбона с раковинами
моллюсков. Слои темно-серых известняков залегают наклонно,
Олардың жасы 300 миллион жыл шамасында. Әктаста тасқа
айналған брахиопод ұлулары (теңіз түбіндегі ұлулар) бар. Бұл
көкжиектің көзге көрінер қалыңдығы бар болғаны бірнеше
метр ғана.
Брахиопод ұлуларымен байыған палеозойлық
әктастар мұнда 300 миллиондай жыл бұрын жылы теңіз
болғанын куәландырады. Неогенде шамамен 23 миллион
жыл құрғақ субтропикалық климат болған, ол кезде қазіргі
саваннаны еске түсіретін ландшафттар үстемдік етті.
Неогеннің басында және миоцен кезеңінде мұнда
көлдер өте көп болған. Неогеннің соңында және ерте
төрттік кезеңінде климат күрт суытып, тауларда мұздақтар
пайда болды. Суы мол өзендер Жалаңаш ойысына құмды,
тасты көптеп ағызып әкеліп, әртүрлі қосындылар (конгло-
мераттар) қалыптастыра бастады.
Шығыстан Көртоғай шатқалының оң жақ ернеуі
бедленд жерлерге ұласады (бедленд – ағылшынша «жаман
жер»). Бұл – өте тік, құлама беткейлерден тұратын терең
жыра-сайлар тізбегі. Тарақтың жүзі тәрізді су тарамдаған
жыра-сайлар адам жақындап бара алмайтын үшкір-үшкір
сансыз салаларға тілімденген. Бедленд жер деп аталу себебі –
бұл жерде ешқандай өсімдік өспейді.
Көртоғай сондай-ақ шатқалдың оң жағалауындағы
геологиялық құрылымымен, яғни тектоникалық омы-
рылу және ежелгі палеозойлық жанартаугендік жыныс
бөлігінің салыстырмалы түрде жас кайнозойлық шөгінді
қабаттарына ығысуымен көрікті. Бақылаушылардың сол
жағынан палеозойлық жыныс бөлігінің күңгірт сілемінің
көрінісі ашылады, ол құрылымның оң жақ қанатынан
тектоникалық омырылу сызығы арқылы бөлініп тұр.
Оның негізінде моллюск қабыршықтары аралас карбон
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 67. Чарынски каньон