Стр. 159 - ТОМ2

159

Қаракөл өзенінің жанындағы арасан мен құрбандық тартуға арналған кішкене шұңқырлары бар тас. П. М. Кошаровтың суреттері. 1857 жыл

Вид арасана и камня с лунками для жертвоприношений возле реки Каракол. Рисунки П. М. Кошарова. 1857 год

покровительстве над всеми живыми существами. В одном из

проявлений Авалокитешвара описывается подающим из сво-

его лотоса воду страждущим; он представляется в белом оде-

янии, имеет также женскую ипостась. Многократное повто-

рение мантры «ом-ма-ни пад-ме хум» («О! Жемчужина в цвет-

ке лотоса!») играет большую роль в ламаистском богослуже-

нии; исследователь обычаев астраханских калмыков Ф. Бю-

лер писал в 1846 г.: «Ламаиты придают ей сверхъестествен-

ную силу и думают, что тот, кто прочтет ее 100 000 000 раз,

получит блаженство будущей жизни».

Целебная сила минеральных источников, избавляю-

щая людей и животных от различных недугов, окружалась

благоговением и связывалась в представлениях скотоводов-

ойратов с присутствием божества – хранителя этих вод и

местности. Вот свидетельство русского путешественника, в

1872 г. посетившего вблизи Каракола один из таких араса-

нов: «Вода необыкновенно чистая и имеет свойство сильно

преломлять лучи. Она приятна на вкус и на осязание и мяг-

чит кожу. …Видно, что туземцы издавна знали целебную силу

ключа. На одном из камней, облегающих бассейн, выдолбле-

но семь ямок, в которые калмыки насыпали зерна для при-

ношения божеству, по их мнению, невидимо присутство-

вавшему в источнике. Киргизы то же божество умилостив-

ляли по-своему: они навешивали на деревья лоскутья одеж-

ды, а на камни клали кости и черепа животных, остатки ко-

торых сохраняются и поныне».

тіршілік атаулыға қамқорлық көрсетіп, оны қорғап-қоршап

жүреді деп түсінілген Буддаға шексіз беріліп құлшылық ететін

Авалокитешвараға – бодхисаттваға бағышталған тибеттік ал-

ты күрделі мантр жатқызылады. Авалокитешварадың пайда

болуының бір жолы шөлдегендерге өзінің қайнарынан су бе-

ру деп есептеледі, ал су беруші ақ киім киген әйел бейнесі

деп түсініледі. «Ом-мани-пад-ме-хум» («О! Лотос гүліндегі

қазына!») мантрасының көп рет қайталануы лама құдайына

сыйынуда үлкен рөл атқарады. Астрахандық қалмақтардың

әдет-ғұрпын зерттеуші Ф. Бюлер 1846 ж. былай деп жазды:

«Ламалықтар оған табиғаттан жоғары тұрған күш деп қарады

және оны кімде-кім 100 000 000 рет қайталаса, оның болашақ

өмірі жақсы болады деп ойлады».

Адамдар мен жануарларды әртүрлі кеселден айық-

тыратын минералды бұлақтардың емдік күші үлкен құрметке

ие және ол малшы-ойраттарда құдайдың – осы сулар мен

жерлердің иесі келуімен түсіндіріледі. 1872 ж. осындай

арасандардың бірі – Қарақолға жақын барған орыс саяхат-

шысы мынадай дәлел келтіреді: «Су кереметтей таза және

сәулені қатты сындыру ерекшелігі бар. Ол өте дәмді, дене-

ге жайлы тиеді және теріні жұмсартады. ...Жергілікті адамдар

бұлақтың емдік қасиетін ертеден-ақ білгені көрініп тұр. Кер-

мек судың жанындағы бір тасқа 7 шұңқыр қашап қалмақтар

оған тәңірінің сыбағасы деп дән сеуіп қойыпты, олардың

түсінігінше, ол бастауға келушіге көрінбейді деп есептеледі.

Қырғыздар құдайға құлшылық етуді өздерінше жасайды: олар

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

66. Кегенский арасан