Стр. 154 - ТОМ2

154
мен көптеген қазіргі «автографтар» кездеседі. Жазулардың
бәрі де мінәжат ету мазмұнын береді, барлық таңбалардың
көлемі бірдей, бірден бір тәсілмен, бір қолдан жазылғандай.
Оның үстінде және астында 1923 ж. дейтін датасы бар Петр
және Алексей Левиндер деген біреулердің аты бар. Сірә, бастау
бұл жерде ХХ ғ. бастапқы ширегінде де ағып тұрғанға ұқсайды.
Жартастағы жұмбақ жазулар келушілердің қай-қайсысының
да назарын аударады.
Жартастағы жазудан оңға қарай осыған ұқсас жазуы
бар тағы да алты жалпақ тас байқалады. Олардың кейбіреуі
уақыт әсерінен қатты өзгерген тәрізді. Тұтастай алғанда
ескерткіш жақсы сақталған және арасанды қасиетті жер деп
есептейтін адамдар үшін әлі де қызмет ете береді.
Осындағы аңыз-хикаялар арасанның иесі бар, ол
бастаудың тазалығын сақтaйтын, кейде ақ киім киіп, ақ
түйеге мініп жүретін ақ шашты тоқсан жастағы қажы
кейпіндегі Кереке дейтін кейуана деседі. Ол таң сәріде
бұлақ басынан көрініп, осы жерде дәрет алып, түске дейін
намаз оқиды дейді. Мұнда адамдар емделу үшін келеді,
қонып қалады, жаратушыға мінәжат етеді, суына шайына-
ды. Ауырған малды да арасанға әкеліп, бұлақтың төменгі
ағысынан су ішкізеді.
Кеген арасанын тұңғыш рет XIX ғ. аяғында өлкетанушы
Н. Н. Пантусов зерттеген болатын. «1900 ж. мамырда Вер-
ный қаласынан шығып Нарынқолға барар жолда қырғыздар
(қазақтар. – ред.) Арасан деп атайтын жерге бардым», – деп
хабарлайды өзінің ескерткішті қысқаша сипаттап, жазуға
түсінік беретін шағын жазбасында. «…Су бетінде жартастың
чем сегодня. Рядом находится широкая скальная поверх-
ность, покрытая черным «пустынным загаром», на кото-
рой выбито 9 старинных тибетских надписей и множе-
ство современных «автографов». Надписи содержат одно
и то же молитвенное заклинание; все знаки одинаковой
величины, выполнены сходным способом, будто одной
рукой. Выше и ниже надписей крупно выбиты имена не-
ких Петра и Алексея Левиных, датированные 1923 г. По-
видимому, родник функционировал на этом месте еще в
первой трети XX в., и скала с загадочными письменами
привлекала разных посетителей.
Правее скального панно имеется еще 6 поверхностей
с похожими надписями. Некоторые из них сильно постра-
дали от времени, корочка камня местами отслоилась и раз-
рушена, отдельные плоскости частично засыпаны землей
и щебнем в результате недавних природных изменений и
усилившейся эрозии склона. Но в целом памятник хорошо
сохранился и продолжает сегодня служить людям, почита-
ющим арасан как святое место.
Местное предание гласит, что у арасана есть хозяй-
ка, Кереке-кiсi, которая охраняет чистоту источника и яв-
ляется иногда паломникам в облике седой девяностолетней
женщины, одетой в белые одежды и сопровождаемой всег-
да белым верблюжонком; говорят, она появляется у ручья на
заре, совершает омовение и молится здесь до полудня. Лю-
ди приходят сюда для излечения телесных и душевных не-
дугов, остаются на ночлег, совершают молитвы и омовения.
Больной скот также специально приводят к арасану и поят
Арасан бастаулары және қазіргі тәуәп
етушілердің құрбандықтары
Истоки арасана
и жертвоприношения современных паломников
Қазіргі арасан және тәуәп етушілер
байлаған шүберектер
Современный вид арасана и ленточки,
повязанные паломниками
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
66. Кеген арасаны