Стр. 156 - ТОМ2

156
(яғни жоңғарлардың. – ред.) билік еткен кезге жатқызады;
жазуы бар тастар туралы ешқандай аңыз-әңгіме жоқ».
Осы жолдар жазылған соң жүз жылдай уақыт бойы Ке-
ген арасаны археологтар мен этнографтардың назарынан
тыс қалды. Ескерткіштің бүгінгі жағдайымен танысу, қазіргі
мамандардың эпиграфиялық мәтіңдерді құжаттауы және олар-
ды оқуы, сондай-ақ Н. Н. Пантусовтың бұрын жарияланбаған
фотосуреттерін зерттеу оның сипатын кейбір маңызды
бөлшектермен толықтыруға және тарихын толық жаңғыртуға
себін тигізеді.
Сонымен, Н. С. Яхонтованың аудармасына сәйкес
(Санкт-Петербург, Ресей), арасанның екінші тасындағы ойрат
жазуы былай оқылады: Zam baγ ši bičiji bosxoboi – «Оқытушы
Зам жазды». Соңғы тастағы «Ом-ма-ни пад-ме-хум» тибетше
ва помогают сегодня дополнить описание арасана некото-
рыми важными деталями и полнее воссоздать историю это-
го достопримечательного места.
Так, согласно переводу Н. С. Яхонтовой (Санкт-
Петербург, Россия), ойратская надпись на втором камне ара-
сана читается Zam baγ ši bičiji bosxoboi – «Написал учитель
Зам». На последнем камне строка по-тибетски «Ом-ма-ни
пад-ме-хум» перекрывает несколько вертикальных ойрат-
ских надписей того же содержания.
На основном панно на фотографии 1900 г. отчетли-
во видно (к сожалению, сегодня этот участок скалы сильно
поврежден современными граффити) процарапанное ниже
надписей крупное изображение тамгообразного знака в ви-
де окружности с отходящими в разные стороны тремя длин-
Тибеттік дұға жазу мен «Зам ұстаз жазған» деген ойраттық мәтін. Н. Н. Пантусовтың фотосуреті. 1900 жыл
Тибетские молитвенные надписи и ойратский текст «Написал учитель Зам». Фотография Н. Н. Пантусова. 1900 год
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
66. Кеген арасаны