Стр. 151 - ТОМ2

151

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

65. Памятники урги Джунгарского ханства

табын айыппұл салынсын. Жергілікті нояндар, зайсандар

және старшындар жаудың келе жатқанын біле тұра бұл ту-

ралы бас тайшыға хабарламаса оны үрім-бұтағымен қоса қуу,

ұрпағын өлтіру, талан-таражға түсіру керек».

Сонымен, Іленің ортаңғы ағысының сол жақ

жағалауы, Қарқара, Кеген, Текес таулы алқаптары мен

Ыстықкөл жағасының солтүстік-батыс бөлігі Сыбан-Рабдан

басшылық еткен кезден бастап, Жоңғар хандығы күйреген

тарихи сәтке және оны құрайтын халқын Қытай әскері

қырғанға дейін ойрат басқарушыларының бәрі тұрақты

түрде қыстайтын және жазда отыратын жерлер болған.

Жоңғарлардың мұнда ұзақ болғанын сол дәуірдің

көптеген археологиялық ескерткіштері де растайды.

Оларға бұрынғы жоңғар бекіністерінің қалдықтары, лама

ғибадатханалары (бұтханалар мен храмдар), «қалмақ» су ар-

налары және басқа ирригациялық ғимараттар, сондай-ақ

тасқа салынған суреттер мен діни мазмұндағы жазбалар жа-

тады. Бірақ, олардың бәрі бірдей жақсы сақталмаған және ма-

мандар зерттемеген, соған қарамастан XVII ғ. соңы – XVIII ғ.

ортасындағы урга ескерткіштер кешені Орталық Азияның

кейінгі көшпенділерінің өзіндік мәдениетінің бірегей дәлелі

болып қала бермек.

общит об этом главному князю, «изгнавши с потомками,

потомков убить, разорить».

Таким образом, обширный географический район ле-

вобережья среднего течения Или, высокогорных долин Кар-

кары, Кегена, Текеса и северо-восточная часть Прииссыкку-

лья со времени правления Цэван-Рабдана вплоть до истори-

ческого момента гибели Джунгарского ханства и истребле-

ния составлявшего его народа армией Цинского Китая оста-

вался постоянным местом зимовок и летовок всех ойратских

правителей.

Длительное присутствие здесь джунгар подтверж-

дается и многочисленными археологическими памят-

никами той эпохи. К ним относятся развалины бывших

джунгарских укреплений, ламаистских культовых соору-

жений (монастырей и храмов), «калмыцкие» каналы и дру-

гие ирригационные сооружения, а также наскальные изо-

бражения и надписи религиозного содержания. Но не все

они одинаково хорошо сохранились и не изучены спе-

циалистами, но даже при этом комплекс памятников ур-

ги конца XVII – середины XVIII в. остается уникальным

свидетельством своеобразной культуры поздних номадов

Центральной Азии.