Стр. 163 - ТОМ2

163
Жоғарыдан қарағандағы Шарын шатқалы
Каньон реки Чарын с высоты птичьего полета
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 67. Чарынский каньон
арын шатқалы туристер үшін айрықша тар-
тымды. Шарын шатқалы дегенде ең әуелі
Шарын өзенінің ғажайып арнасы еске
түседі. Әдетте қара тасты кесіп өтетін Ша-
рын өзенінде шатқалдар бір емес бірнешеу.
Соның ішінде ерекше көз жауын алатын-
дары - Сарытоғай, Мойынтоғай, Құртоғай және Ақтоғай
шатқалдары. Әсіресе «Қамалдар алқабы» деп аталатын
орын аса танымал. Бұл үлкен аңғар Мойынтоғай тоғайлы
сайындағы Шарын арнасының шымылдығы тәрізді.
2004 ж. бері бұл жерде «Шарын» Мемлекеттік ұлттық
табиғи паркі құрылды. Оған каньонды сай және желпуіш
тәрізді өзен сағасы, және оған іргелес жатқан Сөгеті жазығы
мен Үлкен Бөгеті аласа таулар жотасы, Торайғыр тауының
далалық баурайлары енеді.
Туристерге арналған Қазақстан анықтамаларының
көпшілігінде Шарын шатқалы Колорадодағы Гранд
шатқалынан кейін екінші орында деген пікірлер айты-
лып қалады. Әрине бұл тым әсірелеуден туған сөз. Әйтпесе
Шарын секілді әлемде ондаған шатқалдар бар. Тіпті одан
көбірек болуы да мүмкін. Мысалды алыстан іздемей-ақ
жақыннан табуға болады. Шарын шатқалынан оңтүстік-
шығысқа қарай 350 км, Куча қаласынан 70 км жерде Тянь-
Шан тауының Гранд шатқалы бар. Ұзындығы 5 км-ге жететін
қызғылт шатқал бір қарағанда «Қамалдар алқабына»
біршама ұқсас.
Шарын өзені Ілеге сол жақтан келіп қосылып, әрі
қарай Балқашқа барып құйылады. Кетпен (Ұзынқара) та-
уларынан бастау алатын, ұзындығы 427 км Шарын өзені
Ілеге құйылатын өзендердің ең ұзыны. Оның бастау көзі
Шалкөдесу деп аталады да, еңістей ағып, Тұзкөлдің қарсы
беті не келгенде жерге сіңіп кетеді. Біраз төменде көптеген
бастау көздері қайта пайда болып, біртіндеп өзенге айна-
Ш аньон Чарына привлекает многих туристов.
Под ним обычно понимают один из наибо-
лее примечательных участков долины реки
Чарын (Шарын). Но река, врезавшись в зем-
ную твердь, создала целую серию каньонов и
ущелий. Наиболее посещаемые участки доли-
ны Чарына – урочища Сарытогай, Мойынтогай, Куртогай и
Актогай. Особой популярностью пользуется так называемая
«Долина замков». Этот грандиозный овраг открывается в ка-
ньон Чарына в урочище Мойынтогай.
С 2004 г. здесь учрежден Государственный нацио-
нальный природный парк «Чарын». Внего входит каньоноо-
бразная долина и веерообразная дельта реки, прилегающие
участки пустынь Сюгатинской равнины и низкогорный хре-
бет Улькен-Богуты, степные склоны хребта Торайгыр.
Во многих туристических проспектах Казахстана час-
то Чарынский каньон определяют как второй в мире после
К
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны67. Шарын каньо