Стр. 18 - ТОМ2

18 Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
54. Алакөл табиғи қорығы
ходе Джунгарских ворот. Мимо озера в средние века прохо-
дил один из караванных путей.
С северо-запада к Алаколю примыкают два других
крупных озера – Сасыкколь и Уялы (Кошкарколь). Они пре-
сные и соединены друг с другом проливом. В Сасыкколь впа-
дает самая многоводная река здешних мест – Тентек. В гу-
стых береговых зарослях Сасыкколя местами застаивается
вода, издающая неприятный запах. Поэтому оно именуется
Тухлым озером, т. е. Сасыкколем. К юго-востоку от Алаколя
находится малое озеро Жаланашколь. Вода в нем чуть соло-
новатая. Озера здешних мест – Алаколь, Сасыкколь, Уялы и
Жаланашколь – и огромное множество мелких озер в дале-
ком прошлом сливались воедино с Балхашом и Эбинуром,
представляя огромный водный бассейн – Малое море здеш-
них мест.
На Алаколе расположены три острова. В центре самый
большой – Улькен Аралтобе (Большой остров-сопка). Пло-
щадь его 20 км2. Все три острова и дельта реки Тентек входят
в состав Алакольского заповедника. Он основан в 1998 г. Его
общая площадь 21 000 га.
Климат в районе Алакольской группы озер континен-
тальный. Средние годовые температуры воздуха близ-
ки к 7 0 С. Зима малоснежная, но часто свирепствует юго-
восточный ураганный ветер евгей (Эби, Ибэ, Юй-Бэ). Осо-
бенно он характерен для зимы и весны. Порывы ветра ино-
гда достигают скорости 72 м/с. Евгей временами сменяет-
ся менее сильным западным ветром сайканом. Сайкан (Сай-
хан) – невысокие горы в 55 км к западу от Алаколя. Сайхан
по-монгольски означает «красивые». Но нигде более в Казах-
Жалаңашкөл маңындағы тораңғы
Туранга, или разнолистный тополь на озере Жаланашколь
Жалаңашкөлдегі сексеуілді тоғай
Саксауловый лесок у Жаланашколя
соның саңылауы бар, сол жерден қыста қатты дауыл жел-
деп үрлейді, адамдар бұл үлкен қауіптен аса қиындықпен
айналып өтеді деседі». Дауылдап соғатын желдің аты сол
жақтағы Ебінұр көлінен келіп шыққан. «Ебі» парсыша «тұнық»,
«мөлдір» дегенді, ал «нұр» немесе дұрысы «нұұр» монғолша
«көл» дегенді білдіреді.
Алакөлдің суы жазда 260 С-ға дейін қызып, қыста,
жоғарыда айтқанымыздай, мұз болып қатып жата-
ды. Мұздың қалыңдығы кей жылы 80 см жетеді. Жоңғар
қақпасының негізгі ландшафтық аясы – шөл дала. Бірақ көл
мен өзендер жағасы, әсіресе Сасықкөл мен Ұялы көлдерінің
маңайында әр түрлі шөптер мен бұталы аласа тоғайлар өте
көп өседі. Су жағасында, су ішінде өсетін өсімдіктерден
қамыс, қоға, қияқөлең, тұңғиық, сарытұңғиық кездесетінін
атап айтуға болады. Тентектің атырауында батпақты жер-
лер көп. Соны бойлай теректі-талды ормандар созылып жа-
тады. Кейде Семенов үйеңкісі, жиде, бірлі-жарым қайың
кездеседі. Өте қалың өскен қара бүлдірген тән. Бұталардың
арасында итмұрын, үшқат және жыңғыл көп өседі.
Тентектің атырауы – құс патшалығы. Мұнда ерте кезден
бері-ақ бұйра және күлгін бірқазандар, аққу, үлкен суқұзғын,
қалбағай, бақылдақ құтан, көл шағаласы, қырқылдақ шағала,
әупілдек, тартар және басқалар ұя салады. Алакөл аралдарына
қарамойнақ шағала ұя салады. Оны бұл жерден қазақстандық
орнитологтар осыдан бірнеше жыл бұрын байқады. Алакөл
көлдер тобы – суға жүзетін және су бойын мекен ететін
құстар үшін жұмақ. Осындағы көлдердің бірі Ұялы деп ата-
луы тегін емес.