Стр. 25 - ТОМ2

25

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

55. Клады Семиречья

етісу аумағында ғылыми маңызы зор қорғасын

немесе қоладан жасалған металл бұйымдар

жиі кездеседі. Б. з. д. ІІ–І мыңжылдықтағы қола

бұйымдар қазіргі шаруашылық жұмыстары ба-

рысында кездейсоқ кездесіп жатса, көне жер-

леу орындары мен қоныстарда арнайы археологиялық қазба

жұмыстардан кейін табылған мұндай сирек бұйымдарды

көмбе деуге болады. «Көмбе» дәстүрлік ұғымда – бір жерде

көмілген қазына, құнды заттардеген мағынаны білдіреді.

Археологтар «көмбе» деп бұған дейінгі қазба жұмыстары ба-

рысында кездеспеген және нақты архелогиялық орынмен

тікелей байланысы жоқ көне бұйымдарды айтады. Әдетте

жай ғана «кездейсоқ олжа» деп аталатын жеке-дара бұйымнан

гөрі, тобымен алынатын заттар тұспалданады. Архелогиялық

қазба орнында қазіргі заманға дейінгі алуан түрлі кезеңдерде

әдейі жинақталып, жасырылған заттар расында да үлкен

қазына болып саналады.

Тарихи бай, мәдени мұрасы мол Жетісу өңірі мен

қазіргі Қырғызстанның солтүстігінен құрамында қол

орақ пен пышақ, қашау мен шот балта, айна мен қармақ,

уатқыш балта, ұстара секілді сан алуан еңбек құралдары мен

тұрмыстық заттары бар 14 қазына табылды (Түрксіб, Но-

во-алексеевка, Тасты үстірт, Шәмші, І және ІІ Сукулук, Садо-

вое, Садовое селосы, Тұйық, Борохудзир, Андреевский, Түп,

Қаракөл, Ыстықкөлдегі Преображенское деревнясы). Бұл

бұйымдарды зерделейкеле ғалымдаролардыңжасалғануақытын

б. з. д. ІІ мың-жылдықтың соңы – І мыңжылдықтың басы деп

анықтады, қола бұйымдарының жетісүлік бөліп көрсетті,

пішіндерін сөйтіп кейінгі қола дәуірінде Жетісудағы дербес

қола құю өндірісінің ошағы болғандығы туралы нақтылы

тұжырымдар жасады.

Осыған дейін белгісіз болып келген Борохудзир

(Қойтын ауылы төңірегінде) кешені кейінгі қола дәуіріне

Ж

а территории Семиречья (Жетысу) встреча-

ется много кладов металлических изделий

из меди или бронзы, которые представля-

ют немалый научный интерес. Бронзовые

предметы II–I тыс. до н. э. чаще обнаружи-

вают случайно при хозяйственных земляных работах

и редко – в древних погребениях и на поселениях, что

и послужило причиной именования их «кладами». «Клад»

в традиционном понимании – это зарытые, спрятанные

где-нибудь ценности. Археологи под термином «клад» под-

разумевают находки, обнаруженные не при раскопках и

часто не связанные явно с конкретным археологическим

памятником. Обычно подразумевается группа артефактов,

в отличие от единичных предметов, называемых просто

«случайными находками». Также кладами называют дейст-

вительно спрятанные в древности предметы, в том числе

в пределах археологического памятника, когда археологи

уверены в том, что они преднамеренно собраны в один

комплекс и сокрыты.

На территории Семиречья, в которую входит и се-

верная часть Кыргызстана, обнаружено 14 кладов (Турксиб,

Новоалексеевка, Каменское плато, Шамши, Сукулук I и II, Са-

довое, село Садовое, Туюк, Борохудзир, Андреевский, Тюп,

Каракол, деревня Преображенское на Иссык-Куле), в со-

став которых входили различные орудия труда. Это серпы

и ножи, долота и тесла, зеркала и крючки, а также вислоо-

бушные топоры, бритвы, черешковые наконечники копий.

Изучив эти предметы, исследователи определили время их

изготовления (конец II – начало I тыс. до н. э.), выделили

собственно семиреченские формы бронзовых орудий и

пришли к выводу о существовании в Семиречье в период

поздней бронзы самостоятельного очага бронзолитейного

производства.

Н

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

53. Қалмаққырған тарихи орыны

55. Же ісу көмбелері