Стр. 313 - ТОМ2

313
у-Іле тауларының оңтүстік-батыс бөлігінде
Қопа өзенінің аңғары –Күрті және Іленің
тармағы, тау қыраттарының оңтүстік етегін
Аңырақай тау сілемдерінен бөліп тұратын
тұста 2001 ж. петроглифтерімен әйгілі
болған Құлжабасы тауы орналасқан. Қолайлы
географиялық жағдайының арқасында бұл су айырық ер-
те кезден бастап халықаралық сауда мен мәдени алмасу
жолында маңызды рөл атқарды. Шу аңғары мен Жетісу
шекарасында, Орта Азиядан Іленің бастауына қарай және
Қытайға, сондай-ақ солтүстік-шығысқа – Оңтүстік Сібір
мен Моңғолияға баратын жолдар түйісті. Бұл бағыттың та-
рихи мәні қазіргі заманға дейін сақтап келді – 1927 ж. мұнда
Түркістан-Сібір теміржолы салынды.
Отар мен Шоқпар станцияларының аралығында
30 шақырымнан жерді алып жатқан Құлжабасы тауларының
оңтүстік баурайлары өлкенің көне тарихының іздерін
сақтап тұрған көркем шатқал.
Құлжабасының археологиялық ландшафты тау
етегіндегі жіңішке белдеу мен қысқа ғана тау аңғарын
қамтиды. Әртүрлі тарихи кезеңдерде бұл жерді мекен-
деушілер өз өмірлерін қоршаған ортаға, шаруашылық
пен мәдениеттің даму деңгейіне сәйкес қалыптастырды.
Көне қоныстар мен тұрақтардың қалдықтары, жерлеулер,
тас стелалар және жартастағы ойма өрнектер соңғы үш
мыңжылдықтағы тіршілік сипатын тануға септігін тигізеді,
дегенмен жақын арада ғана басталған зерттеулер тарихтың
өте ерте кезеңдерін толық көлемде аша алмады. Құлжабасы
ескерткіштерінің ақпараттық сипаты мол аса құнды бөлігін
40 км солтүстік-шығысқа қарай орналасқан әйгілі Таңбалы
кешенінің ойма өрнектерімен қатар тұрған петроглифтер
құрайды. Бұлар Қазақстандағы жартас суреттердің ең озық
үлгілерінің бірі.
Ш юго-западной части Чу-Илийских гор, где
долина реки Копа – притока Курты и Или –
зримо отделяет южную оконечность хреб-
та от Аныракайского массива, расположены
горы Кулжабасы, известные великолепными
петроглифами, которые были открыты толь-
ко в 2001 г. Благодаря своему географическому положению
этот водораздельный участок Чу-Или с далеких времен играл
значительную роль как путь международной торговли и куль-
турного обмена, соединяющий на границе Чуйской долины
и Семиречья маршруты, ведущие из Средней Азии к верхо-
вьям Или и в Китай или на северо-восток – в Южную Сибирь
и Монголию. Свое историческое значение этот маршрут со-
хранил до новейшего времени, когда в 1927 г. здесь был про-
ложен железнодорожный путь Туркестано-Сибирской маги-
страли; на протяжении более 30 км между станциями Отар
и Шокпар тянутся горы Кулжабасы, южные склоны которых
изрезаныживописными ущельями, хранящими следы древней
истории края.
Археологический ландшафт Кулжабасы охватывает
узкую полосу предгорий и коротких горных долин. В разные
исторические эпохи обитатели здешних мест обустраивали
свою жизнь сообразно условиям окружающей среды, уров-
ню развития хозяйства и культуры, определявшим облик и
масштабы осваиваемого человеком пространства. Остатки
древних поселений и стоянок, захоронения, каменные сте-
лы и гравюры на скалах помогают воссоздавать черты этого
обитания на протяжении более трех минувших тысячелетий,
хотя начатое недавно их изучение пока не освещает в пол-
ной мере древнейшие этапы истории. Наиболее ценную и
информативную часть памятников Кулжабасы составляют
петроглифы: наряду с гравюрами знаменитого комплек-
са Тамгалы, расположенного в 40 км к северо-востоку, они
В
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 78. Петроглифы Кулжабасы
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны78. Құлжабасы пет оглифтері