Стр. 321 - ТОМ2

321
Әйелдің босану көрінісі. Біздің заманымызға дейінгі
І мыңжылдықтың ортасы
Сцена деторождения. Середина I тысячелетия до нашей эры
сол кездің белгісіз суретшілері тамаша бейнелердің гале-
реясын жасаған. Бірнеше тік және көлденең жазықтарда,
оңтүстік-шығысқа қаратылып, бір мезетте 10–15 м
қашықтықтан көрінетіндей етіп орналастырылған тастағы
суреттердің алдыңғы жоспарында және орталығында
бірегей портретті топ орын алады: екі жауынгер – біреуінің
қолында қысқа семсер мен қанжар, екіншісінде – жауынгерлік
бұзаубас пен қалқа бар, оның екеуі де солға қарап тұр,
қырынан олардың иектері, мұрындары, шаштары және
төбесі дөңгелектенген бас киімдері анық көрінеді. Де-
не пропорциясы байқалатындай бұзылып салынған, сол
себепті жауынгерлердің дене кейпі атты адамның дене күйі
тәрізді. Сол жақа қарай, оңға қарай, жауынгерлердің алды-
нан шығып шауып келе жатқан аттың ірі бейнесі, сондай-ақ
тиын тәрізді ұзын сапты айналар және ертегілердегі басы
бүркіт тәрізді түсініксіз контурлы фигура салынған екінші
жазықтық бар.
Сонымен, «триптихтың» негізгі бөлігін, құрамында
бірнеше көзге түсер көріністері бар күрделі композиция
құрайды: құрбандық бағананың немесе сызба түрде бей-
неленген ағаштың жанында екі ат тұр, әйелді босандыру
көрінісі – қолын қазанға қарай созған екі қабат әйел, оның
алдында бір қолымен әйелдің аяғын ұстап отырған адам,
екінші қолында – әйелдің үлкен ішіне тақап отырған пышақ;
сол жағындағы – әйелдің иығынан ұстап тұрған не болма-
са оны артқы жағынан ұрып жатқан тағы да бір кейіпкер.
Композицияның қалған ойма өрнектері садақшыларды,
түйе жетектеп келе жатқан адамдарды бейнелейді. Паннодан
возрастает значение этого «коридора» степных комму-
никаций в I тыс. до н. э., когда наряду с традиционными
сюжетами сакских анималистов в Кулжабасы возникают
произведения древних кочевников, «следы» которых обна-
руживаются от Урала и низовьев Сырдарьи до Алтая и Саян.
Одним из таких свидетельств вновь становятся наскальные
изображения зеркал и других реалий, аналогии которым
известны далеко за пределами Семиречья.
Лучшие петроглифы этого периода сосредоточены
в восточной части комплекса Кулжабасы, обособленно от
древнего центра наскального творчества. Здесь на скалах, не
занятых петроглифами предшествующих эпох, безвестные
художники того времени создали галерею замечательных
изображений. Несколько вертикальных и наклонных пло-
скостей, обращенных к юго-востоку и расположенных так,
что многие гравюры видны одновременно с расстояния в
10–15 м, составляют своего рода «триптих» связанных тема-
тически композиций. Передний план и центр занимает уни-
кальная по исполнению портретная группа: два воина – один
с коротким мечом и кинжалом, другой с боевым чеканом и
щитом – развернуты влево, и в профиле каждого различают-
ся черты лица (подбородок, нос, высокий лоб), прическа и
высокий головной убор с закругленным верхом. Пропорции
тела заметно нарушены, и поза воинов скорее напоминает
положение всадников без стремян на невидимых конях. Ле-
вее находится вторая плоскость с крупными изображениями
коня, скачущего вправо, навстречу воинам, а также зеркала
на длинной ручке с монетовидным окончанием и непонят-
Айнаның суреті. Біздің заманымызға дейінгі
І мыңжылдықтың ортасы
Изображение зеркала. Середина I тысячелетия до нашей эры
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 78. Петроглифы Кулжабасы