Стр. 328 - ТОМ2

328
1742 ж. қыста Ресейдің қоластына кірген Абылай сұлтанды
жоңғарлардың тұтқынынан босату дипломатиялық
міндетін атқаруға Қалдан Сереннің ордасына жіберілген
К. Миллер келеді. Сөйтіп орыс елшілері Шу-Іле таулары
арқылы өтетін ең қысқа жолды таңдап алған алғашқы
еуропалықтар болып есептелді, ал экспедицияның ержүрек
басшысы жоңғарларды таңырқатып қана қоймай, қатты
алаңдатты, сол үшін одан жоңғарлар қатыгездікпен өшін
алды. Онжылдықтар өткен соң, Қытай әскерлері Жоңғар
хандығын түп орнымен жойғанда, Биназар батыр өзінің
туыс-дулаттарын Сырдария маңынан Шу-Іле тауларының
солтүстік сілемдеріне бастап келіп, аңыз бойынша,
жауынгерлік ерлігі үшін ғана құрметке бөленіп қоймай,
сол қиын жылдары елін сақтап қалып, Шу өзені аңғарында
егін егу мен қолөнеріне үйреткен. Биназар Ақеділұлының
кесенесі біздің кезімізде Сұңқар тауының етегіндегі ащы-
тұзды бастаудың қасына тұрғызылды.
Аудан тарихының өте ерте кезеңдері туралы Хантау
археологиялық ескерткіштері белгілі мөлшерде түсініктер
береді, өкінішке орай, олар қазірше жете зерттелген емес.
Олардың көпшілігінің ашылуы геологтар – А. Г. Медоев,
В. И. Волобуев, тарихшы және өлкетанушылар С. Жолдас-
баевтың, К. Байбосыновтың есімдерімен байланысты. Тек
Қожабала моласына ғана Р. Б. Ысмағұлов археологиялық
қазба жұмысын жүргізді. Едәуір зерттелген ескерткіштердің
түрі жартастағы суреттер болып табылады.
Хантау тауы негізінен граниттер мен эффузивтік тау
жыныстарынан түзілген ірі тау сілемдері болып есептеледі.
Оңтүстік-батыс беткейінде қатар қыраттары бір-бірімен
Тибет с волжскими калмыками. Сюда же, к предгорьям Хантау,
прибыл зимой 1742 г. майор К. Миллер, направленный в ставку
Галдан-Цэрена с дипломатической миссией – освободить из
джунгарского плена российского подданного султана Абылая.
Так русские посланцы стали первыми европейцами, достигши-
ми Чу-Илийских гор кратчайшим степным путем, что вызвало
удивление иобеспокоенность джунгар, жестокорасправившихся
с отважным проводником экспедиции. Спустя десятилетия, ког-
да под ударами китайских войск рухнуло Джунгарское ханство,
из присырдарьинских степей к северным отрогам Чу-Илийских
гор, по преданию, привел сородичей-дулатов Биназар-батыр, по-
лучивший почетное звание не только за ратные заслуги, но и за
то, что в трудные годы сберег свой народ, обучив в долине реки
Чу хлебопашеству и ремеслам. Мавзолей Биназар Акедилулы воз-
двигнут в наши дни у подножия горыСункарприистоках горько-
соленого источника.
О древнейших этапах истории района дают пред-
ставление археологические памятники Хантау, к сожале-
нию, пока фрагментарно изученные. Открытие многих из
них связано с именами геологов А. Г. Медоева, В. И. Волобу-
ева, историков и краеведов С. Жолдасбаева, К. Байбосынова;
лишь на могильнике Кожабала проводились раскопки архе-
ологом Р. Б. Исмагиловым. Наиболее исследованным видом
памятников пока остаются наскальные изображения.
Горы Хантау представляют собой крупный массив,
сложенный преимущественно гранитами и эффузивными
породами. На юго-западном склоне выделяется несколько
долин, пересекающих хребет параллельно друг другу в ши-
Биназар батыр кесенесі. 1994 жыл
Мавзолей Биназар-батыра. 1994 год
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
79. Хантау петроглифтері