Стр. 467 - ТОМ2

467
Ескі қала жақтағы Шымкент қалашығының көрінісі. 1985 жылғы фотосуреттер
Виды городища Шымкент со стороны старого города. Фотографии 1985 года
приступности цитадель Чимкента едва ли бы могла быть взя-
та самым решительным неприятелем, если бы ее обороняло
полтора европейских батальона, снабженных достаточным
количеством продовольствия и воды. В цитадели выстроено
длиной двойною линией 69 орудий, отнятых Черняевым у
кокандцев во все время войны».
Примечательно описание шымкентского рынка: «Ба-
зар лежит у западной стороны скалы, на котором построена
цитадель. Он довольно значителен и чист. Как и в Туркестане,
он состоит из нескольких рядов лавок, составляющих ули-
цы, крытые сверху хворостом, войлоком, соломою, матами
из тростника и проч. Лавки – открытые комнаты. В одной из
них поднимаются горы огромных арбузов… В третьей лавке
стоят в мешках же рис, крупа, хлеб в зернах и в муке, кукуруза,
соль. В четвертой висят узды, нагрудник и подхвостники. В
пятой, шестой и т. д. лавках продаются каменная и деревян-
ная посуда, миндаль, фисташки, орехи, кишмиш, урюк, сапоги
и ичиги с калошами, мыло и свечи, красный товар и русские
изделия. Рядом лавка с кумысом, и в жаркий день всякий про-
хожий может совершенно прохладиться большою чашкой
этого напитка, стоящего 5 коп. или четверть кокана...» И в
настоящее время Шымкент имеет ряд кумысных заведений и
обязательное присутствие в меню кафе и ресторанов кумыса
и шубата.
Но главное, что отличало Шымкент от многих других
городов Центральной Азии, – это обилие зеленых насажде-
ний и наличие источника воды у самых стен города, что и
отметил А. К. Гейнс: «Из цитадели весь Чимкент, лежащий у
его подножия, кажется будто на ладони. Он расположен в
котловинной впадине, так что едва виден с самого близкого
етілген еуропалық бір жарым батальон қорғаған болса
оның беріктігін ең батыл жаудың өзі бұзуы екі талай еді.
Қамал ішінде Черняев қоқандықтардан соғыс бойы қолға
түсірген алпыс тоғыз зеңбірек екі қатар етіп ұзынынан тізіліп
орнатылған».
Шымкент базарының сипаттамасы қызықты: «Базар
қала қамалы тұрғызылған жардың батыс іргесінде орналасқан.
Ол барынша ауқымды әрі таза. Түркістандағыдай көшелер
іспетті үстері шырпымен, киізбен, сабанмен, байланған
құрақпен, т. б. жабылған бірнеше қатар дүкендерден тұрады.
Дүкендер ашық бөлмелер кейпінде. Олардың бірінде үлкен
қарбыздар тау болып үйіліп жатты... Үшінші дүкенде қап-қап
күріш, жарма, бидай мен ұн, жүгері, тұз тұрды. Төртіншісінде
жүгендер, өмілдірік, құйысқандар ілулі тұрды. Бесінші, алтын-
шы, т. с. с. дүкендерде тас және ағаш ыдыстар, бадам, жаңғақ,
мейіз, өрік, етіктер, кебіс-мәсілер, сабын, шамдар, қызыл та-
уар және орыс бұйымдары сатылды. Оның қасында қымыз
сататын дүкен орналасқан, күн ыстықта кез келген жолау-
шы осы сусыннан үлкен бір тостағын ішіп шөлін баса алады,
ол бар болғаны 5 тиын немесе ширек қоқан ақшасы ғана...».
Қазір де Шымкентте бір топ қымызхана таба аласыз, шағын
дәмхана мен мейрамханаларда ас мәзірінде міндетті түрде
қымыз бен шұбат бар.
Шымкенттің Орталық Азиядағы басқа қалалармен
салыстырғанда басты ерекшелігі мұнда отырғызылған ағаш-
талдың көптігінде және су көзінің қала іргесінде орналасуын-
да. Қала көгін А. К. Гейнс те атап өтеді: «Қамалдан қарағанда
оның іргесінде жатқан Шымкент алақандағыдай болып
көрінеді. Ол шұңқыр іспетті ойпатта орналасқандықтан
жақын келгенше көріне салмайды. Әрбір шарбақтан үй
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 91. Горо Шымкент