Стр. 462 - ТОМ2

462
Барлық құрылыстар шаршы кірпіштен қаланған, олар бір-
біріне лаймен және ганч ерінтіндісімен жапсырылған. Са-
лыстырмалы түрде екі ескерткіш те – Ысқақ атаның төл
кесенесі және негізгі ғимараттар тобынан шығысқа қарай,
төбенің беткейінде орналасқан атауы беймәлім кесене
біршама жақсы сақталған.
Ысқақ ата кесенесі шығыңқы порталы бар крест
үлгісіндегі төрт бөлмел ғимарат. Орталық зал және одан
кейінгі шағын бөлме күмбездермен көмкерілген, ал екі
бүйірдегі шағын бөлмелердің төбесі сүйірленіп өрілген.
Барлық бөлмелерде бейіттер байқалады. Сәулеттік ке-
шенде «кіші мазар» деп аталған ескерткіш ерекше назар
аудартады. Ол Ысқақ ата кесенесінің қасында тұр және
екі құрылыстың порталдары бір-біріне перпендику-
ляр орналасқан. Ысқақ ата кесенесінің бөліктері екінші
құрылысты бастыра, үстінен түскендігіне қарағанда «кіші
мазар» ертерек салынған. Порталды-күмбезді бір бөлмелі
«Кіші мазардың» айта кететін басты ерекшелігі қабырға
қасбетінің әшекейленуі Қарахан кезеңінің (X–XII ғғ.)
ескерткіштеріне тән. Сол себепті «кіші мазарды» Тұрбаттағы
сәулет ескерткіштерінің ең байырғысы деп есептеуге бо-
лар еді. Қазір ол іргесіне дейін қираған. Ысқақ ата кесенесі
2007 ж. қайта жөндеуден өткен. Порталы, күмбездері мен
басқа төбе бөлшектері қайта қаланған, ал орталық бөлме
метров. Наверху его площадки располагается архитектурный
комплекс Искак-ата, который включал в себя группу мавзо-
леев, расположенных по периметру двора. Большая часть
сооружений разрушена, археологическими работами выяв-
лены лишь основания стен построек. Некоторые памятники
– предположительно мечеть, безымянный мазар – располо-
жены одиночно в стороне от основной группы комплекса.
Все постройки были из квадратного кирпича на глиняном
и ганчевом растворе. Относительно неплохо сохранились
только два памятника – сам мавзолей Искак-ата и располо-
женный к востоку от основной группы построек безымян-
ный мазар на склоне холма.
Мавзолей Искак-ата представляет собой кресто-об-
разное в плане четырехкамерное сооружение с выступа-
ющим порталом. Центральный зал и находящееся за ним
малое помещение перекрыты куполами, а два боковых ма-
лых помещения – стрельчатыми сводами. Во всех помеще-
ниях имеются захоронения. В архитектурном комплексе
особый интерес представлял памятник, обозначенный как
«мазар малый». Он находился рядом с мавзолеем Искак-ата и
примыкал к нему таким образом, что порталы их были пер-
пендикулярны друг другу. При этом первый был несколько
перекрыт вторым, что свидетельствовало о более раннем
времени строительства «мазара малого». Портально-ку-
польный однокамерный «мазар малый», примечательный
особенностями облицовки стен фасада, характерной для
памятников караханидского времени (Х–ХІІ вв.) и бывший
наиболее ранним сооружением среди архитектурных па-
Тұрбат ауылы шетіндегі Төрткүлтөбе қалашығы.
Х–ХVІ ғасырлар
Городище Торткультобе на окраине села Турбат. X–XVI века
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
90. Тұрбат ескерткіштері