Стр. 455 - ТОМ2

455
ңтүстік Қазақстан облысының Қазығұрт
ауданындағы Тұрбат ауылы қазіргі кезде
аумағында үш бірдей ортағасырлық қала ор-
ны мен сегіз архитектуралық ескерткіші бар
санаулы елдімекендердің бірі. 1896 ж. ауыл
аймағынан бір бетінде ұзын имек тұмсықты
құстың басы бейнеленген, біржүзді, сабы бар қола пышақ
табылған болатын. Б. з. д. VIII–IV ғғ. жататын бұл зат осы
тау бөктерін адамдар ерте көшпенділер дәуірінде-ақ игеріп
алғанын айғақтайды.
Алайда Тұрбат ескерткіштерінің басым бөлігі
ортағасырлық кезеңге жатады. Ауыл атауының өзі «кесене»
дегенді білдіреді. Мұнда әулиелер қатарындағы ортағасырда
кеңінен танымал болған шайқылар – Ысмайыл ата мен
Ысқақ атаның кесенелері орналасқан діни кешендер тұр.
ХIV ғ. өмір сүрген олар Қожа Ахмет Яссауи ілімін ұстанған
үлкен сопылық қауымның тәлімгер-шайқылары болған.
Аңыз бойынша, бұл қауымның бірінші басшысы Иб-
раһим ата, оның Ысмайыл және Жәбірейіл есімді екі баласы
болған. Ысмайыл 20 жасқа толғанда қалмақ шапқыншылығы
болып, жау оның ата-анасы мен бауыры Жәбірейілді өлтіреді.
Ысмайыл тұтқынға түсіп, құл ретінде басқа діндегілердің малын
бағады. Жас жігіттің көрсеткен ғажайыптары «қалмақтарды» ис-
лам дінін қабылдауға мәжбүр етіп оны құлдықтан құтқарады.
Дегенмен ол бірден отанына қайтпай, Яссауи
тариқатының шайқы Сайид атаға барып, әкесінің сопылық
қауымын басқаруға бата алады. Ысмайыл ата көшпенді
далалықтар мен егіншілер арасында дін уағыздайды. Ол
өмірінің соңына қарай көптеген ізбасарлар дайындап, құрмет
пен даңққа бөленді. Аңыз бойынша оның бейітінің басындағы
кесене Темірдің нұсқауымен тұрғызылған. Ысмайыл ата жатқан
мазаратқа жерлеу марқұм болғандарға о дүниеде әулиенің
шапағаты тиеді дегенді білдірді.
О еление Турбат, что в Казыгуртском районе
Южно-Казахстанской области, – один из не-
многих современных населенных пунктов на-
шей страны, на территории которого сохра-
нились целых три средневековых городища
и восемь архитектурных памятников. Еще в
1896 г. в самом селе был найден литой однолезвийный брон-
зовый нож в форме прямой пластинки с ручкой, украшен-
ной односторонним барельефным изображением птичьей
головы с длинным изогнутым клювом. Датируемая VІІІ–ІV вв.
до н. э. находка свидетельствует о том, что предгорный район
этот обживался уже в эпоху ранних кочевников.
Однако большинство памятников Турбата относятся к
периоду средневековья. Само название села означает «мавзо-
лей». Здесь располагаются культовые комплексы с мавзолея-
ми широко известных в средневековье шейхов Исмаила-ата
и Искака-ата, которые были возведены в ранг святых. Они
жили в ХІV в. и были наставниками-шейхами большой су-
фийской общины последователей Ходжа Ахмеда Ясави.
С
Ысмайыл ата кешені. Ғибадат тастағы шырақшы
Комплекс Исмаил-ата. Ширакши у культового камня
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 90. Памятники Турбата
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны90. Тұрбат ескерткіштері