Стр. 452 - ТОМ2

452
географы Ибн Хордадбехтің шығармасында аталады. Сәл
кейінірек, Ибн Хордадбех ізімен VIII ғ. ортасына немесе
аяғына жататын дерек көздерін пайдалана отырып, Кудам ибн
Жаффар жазған еңбекте Шаштан Испиджабқа баратын жол-
да Қазығұрт тағы да аталады: «Шаш қаласынан ішкі әскери
лагерге дейін 2 фарсах, ол жерден Ғазкердке дейін 5 фарсах.
Ғазкердтен дала бойынша жүргенде Испиджабқа дейін 4 фар-
сах». Х ғ. Ғазкерд туралы араб географтары әл-Истахри мен
әл-Мақсиди жазды.
Әбілғазының «Түрікмен шежіресі» атты шығармасын-
да оғыз батыры Салар Қазан Алып туралы көне өлеңнен үзінді
келтіріледі, онда оның Қазығұрт шатқалында өз күшін сынап,
тас домалатқаны айтылады. Ғалымдардың пайымдауынша,
Салар Қазан ІХ ғ. өмір сүрген шынайы тарихи тұлға.
Қазығұрт тауы XVI ғ. авторы Зайн-әд-Дин Уасифидің
«Ғажайып оқиғалар» кітабында аталады, онда Ұбайдулла
хан жорығының сипаттамасында 1537 ж. маусым айының
10-ына сәйкес келетін мұсылман жылының қасиетті айы
мұхаррамның 1-ші күні хан Қазығұрт тауының етегіне келіп
тоқтағаны, құдайға құлшылық етіп жалбарынғаны айтылады.
Ташкент пен Сайрам аралығындағы ежелгі керуен
жолының бағыты Қазығұрттың солтүстік етегімен өткен.
Тау айналасында сақталған ортағасырлық қоныстардың
қалдықтарын жергілікті халық рабат деп атайды. Атбұлақ
қонысының оңтүстік-шығыс шетінде «Қышқорған ра-
бат» қонысының қалдығы жатыр. Бұл жерден IX–XII ғғ.
материалдық мәдениет заттары табылды. Қазіргі Рабат (Фо-
гелево) ауылы «Беклербек рабаты», ал Қазығұрт ауданының
орталығы «Шұқырбекет рабаты» деген атпен белгілі болған.
Ақпан ауылының жанында «Ақпан рабаты» болған. Рабат (ри-
бат) атауы Орталық Азияда кеңінен тараған және керуендер
тоқтаған жерді, керуен сарайды білдірген.
мусульманских святых «гайб» (араб. – «отсутствующий,
исчезнувший, скрывшийся»). У святого места бьют из зем-
ли три родника, которые считаются целебными. Недалеко
растет тутовое дерево, возле которого паломники читают
молитвы. Выше есть скала высотой почти 10 м, у которой
обычно остаются на ночлег паломники. Она расколота на
две части, одну часть называют Ата – отец, вторую Ана –
мать. Паломники пробираются через узкую расщелину
между ними. Считается, что грешные люди застревают в
расщелине, или же обитающая в ней змея святого не про-
пускает грешников.
Впервые топоним Казыгурт упомянут в сочинении
арабского географа IX в. Ибн Хордадбеха как населенный
пункт на пути из Шаша-Ташкента в Испиджаб-Сайрам. Не-
много позже, используя те же источники, что и Ибн Хордад-
бех, восходящие к середине или к концу VIII в., информацию
о дорожном маршруте из Шаша до Испиджаба приводит Ку-
дама ибн Джаффар, где также отмечен Казыгурт: «От города
Шаша до военного лагеря внутри стены 2 фарсаха, оттуда до
Газкерда 5 фарсахов. От Газкерда по пустыне до Испиджаба
4 фарсаха». В X в. о Газкерде писали арабские географы аль-
Истахри и ал-Макдиси.
В «Родословной туркмен» Абулгази приведен отрывок
из старинной песни о богатыре огузов Салар-Казан-Алпе, ко-
торый, испытывая силу, перекатывал камни в ущелье горы
Казыгурт. Ученые предполагают, что Салар-Казан – реальное
историческое лицо, жил в IX в.
Гора Казыгурт упомянута в книге автора XVI в. Зайн
ад-Дина Васифи «Удивительные события»: в описании похода
Убайдуллах-хана, который в первый день священного месяца
мухаррам мусульманского года, что соответствует 10 июня
1537 г., остановился у подножия горы Казыгурт. Здесь хан
«возносил мольбу к чертогу внимающего молитвам».
Маршрут древней караванной дороги между Таш-
кентом и Сайрамом пролегал по северному подножию Ка-
зыгурта. Вокруг горы найдены остатки средневековых по-
селений, которые местное население именует рабатами. На
юго-восточной окраине села Атбулак находятся развалины
поселения – «Кышкорган рабат». Здесь найдены предметы
материальной культуры IX–XII вв. Современное село Рабат
(Фогелево) было известно как «Беклербек рабаты», а рай-
онный центр Казыгурт – как «Шукырбекет рабаты». Воз-
ле аула Акпан располагался «Акпан рабаты». Термин рабат
(рибат) имел широкое распространение в Центральной
Азии и обозначал место остановки, караван-сарай.
Қазығұрттың оңтүстік-батыс етегіндегі Ақбура ата бұлағы
Родник Акбура-ата у юго-западного подножия Казыгурта
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
89. Қасиетті Қазығұрт тауы