Стр. 469 - ТОМ2

469
Шымкент қалашығы. Қазіргі көрінісі
Городище Шымкент. Современный вид
мұнаралы қабырғалары үйінді жал түрінде сақталған. Шым-
кент жер аумағында көне қаланың қалдықтарынан басқа
ортағасырлық «керуен сарай» мен біздің заманымыздың
алғашқы ғасырларына жататын обалы қорым орналасқан.
Шымкент XIX ғ. соңғы ширегінде Ресей импе-
риясының уездік қаласына айналды. XIX ғ. 60–70-ші жж. қала
қабырғаларының сыртына Жаңа шаһар деп аталатын бөлігіне
негіз болған құрылыстар жүре бастады. Мұнда тікбұрышты
тұрғын үй орамдарынан тұратын көшелердің геометрия-
лық жүйесі қалыптаса бастады. XIX ғ. аяғында қала бағы-
ның (қазіргі Орталық мәдени және демалыс саябағы),
1901–1902 жж. Соборлық саябақтың (Кеңес кезіндегі Бала-
лар саябағы, қазіргі Кенбаба саябағы) негізі қаланды. Ескі
қала өзінің бұрынғы жоспарын сақтап қалды. Базар алаңы
периметр бойынша екі қабатты етіп салынған үйлерден
тұрды, бірінші қабатта сауда дүкендері мен қолөнершілер
шеберханалары орналасса, екінші қабатта тұрғын бөлмелері
болды. Қала құрылыстары онша үлкен емес саман кірпіштен
қаланған каркасты үйлер болды. Алаңнан батысқа қарай
қаланың жұма мешіті орналасқан, XIX ғ. аяғы мен ХХ ғ. ба-
сында оның орнына жаңа мешіт тұрғызылды.
Өкінішке орай, ескі Шымкенттің көптеген сәулетті
құрылыстары бұзылып кетті. Жоғарыда аталған, халық аңызы
тельные стены сохранились в виде остатков земляного вала с
остатками башен. Кроме городища на территорииШымкента
располагаются средневековый «караван-сарай» и курганный
могильник первых веков нашей эры.
Шымкент в последней трети ХІХ в. стал уездным горо-
дом Российской империи. В 60–70-х гг. ХІХ в. за пределами
городских стен начинает формироваться застройка, заложив-
шая основу так называемого Нового города. Здесь складыва-
ется четкая геометрическая сеть улиц с прямоугольными жи-
лыми кварталами. В конце ХІХ в. был заложен городской сад
(ныне Центральный парк культуры и отдыха), в 1901–1902
гг. – Соборный парк (Детский парк в советское время, ныне
парк Кенбаба). Старый город сохранял прежнюю радиальную
планировку. Базарная площадь по периметру была застроена
двухэтажными домами, на первых этажах которых размеща-
лись торговые лавки и мастерские ремесленников, на вторых
– жилые комнаты. Городские постройки представляли собой
небольшие каркасно-саманные дома. К западу от площади на-
ходилась соборная мечеть, на месте которой в конце ХІХ – на-
чале ХХ в. была построена новая мечеть.
К сожалению, до нас не дошли многие монумен-
тальные постройки старого Шымкента. Отмеченная выше
гробница Кошкар-ата, которого народная молва считает
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 91. Горо Шымкент