Стр. 47 - ТОМ2

47

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

56. Городище Каялык

да салынған кесенелер кешені болған. Олар нашар сақталған,

шамасы әдейі қиратылған, ал одан кейін уақыттың өзі олардың

түпкілікті қираған үйіндіге айналуын аяқтады. Қайтыс болған

адамдарды мұсылман салтымен жерлеген. Ислам заңында жер-

ленген адаммен бірге молаға ешнәрсе көмілмейді, алайда ондай

салттан аттаған сәттері де болған екен, әйелдің қаңқасынан екі

алтын жүзік пен іші қуыс кішкентай алтыншарлардан жасалған

алтын алқа табылған.

Қазу жұмыстары барысында кесене орнынан негізінен

күйдірілген кірпіштің топтамасы ғана табылған, оның біраз

бөлігі сұрыпталып, кейіннен іске жаратылған. Кесілген пли-

талар мен кірпіш сынықтары кесенелердің кіреберісі-қасбеті

геометриялық және араб әріптері араласа өрнектелген гүлді

өрнектермен толтырылған белдеулерді құрайтын кесілген

кірпіштермен қапталғанын анықтауға мүмкіндік берді. Христи-

ан шіркеулерін іздестіру мен қазып аршу жұмыстары әлі алда

тұрған шаруа, ал әзірше бай Қаялық қаласын қазу жұмыстары

барысында қызықты нәтижелерге қол жеткізілді.

Мұнда тұрғын үй және шаруашылық құрылыстары

ашылды, мұндай тұрғын үйлер ыстық түтін мен арнайы

салынған ошақтаншыққан жылуды араластырып тұратын еден

асты каналдар жүйесімен жылытылған. Ғимараттың кіре беріс

тұрғын жайының ішкі мүліктері қашалып өрнектелген. Мекен-

де табылған қытай қышы, иран шамдалы (қыш, алтын қоңыр

бояумен сырланған) және шыны, орта азиялық қола, үйдің иесі

қымбат шетелдік тауарларды алуға жағдайы бар ерекше бай

болған деп жорамалдауға мүмкіндік береді.

Жоғарыда келтірілген дәлелдер Іле аңғарында архе-

ологтар ашқан әрі зерттеп жатқан ірі қала IX–XIV ғғ. Ұлы

Жібек жолындағы қарлұқтардың саяси, экономикалық

және мәдени орталығы болған Қаялық қаласы екендігін

нанымды дәлелдейді.

ины. Погребения когда-то умерших людей были соверше-

ны по мусульманскому обряду. Согласно канонам ислама

в могилу вместе с погребенными вещи не кладутся, но бы-

вают отступления от правил, и на скелете женщины были

найдены два золотых перстня и подвеска из золотых по-

лых внутри шариков.

На месте мавзолея при раскопках в основном най-

дены лишь скопления жженых кирпичей, часть из кото-

рых была выбрана и использована позднее. По обломкам

резных плит и кирпичей удалось установить, что фасады-

порталы мавзолеев облицовывались резными кирпича-

ми, составляющими пояса, заполненные геометрическим

и растительным орнаментом, причем в растительные мо-

тивы были включены надписи арабским алфавитом. Пои-

ски и раскопки христианской церкви еще предстоят, а по-

ка интереснейшие результаты были получены при раскоп-

ках богатой усадьбы Каялыка.

Здесь были вскрыты жилые и хозяйственные построй-

ки, причем жилые отапливались системой подпольных кана-

лов, по которым циркулировал горячий дым и жар из специ-

альной печи. Внутреннее убранство парадных помещений

усадьбы было украшено резным орнаментом. Найденные в

усадьбе китайская керамика, иранский люстр (керамика, по-

крытая золотисто-коричневой краской) и стекло, среднеази-

атская бронза позволяют предположить, что здесь проживал

богатый владелец, имевший возможность приобретать доро-

гие иноземные товары.

Приведенные факты убедительно доказывают, что в

Илийской долине археологами открыт и изучается крупный

город IX–ХIV вв. – Каялык, бывший важным политическим,

экономическим и культурным центром карлуков на трассе

Великого Шелкового пути.