Стр. 50 - ТОМ2

50

және тарихи ескерткіштердің көп болу себебін түсіндіреді;

бұл жерлерден көптеген қоныстар, металлургиялық шебер-

ханалар, қорымдар, құрбандықтар мен жартастағы суреттер

табылды. Олар әртүрлі кезеңдерде – қола дәуірінен XIX ғ. ор-

тасына дейінгі аралықта салынғаны анықтылды.

Аса маңызды ескерткіштер қатарына қола дәуірі

мен ерте темір дәуіріндегі Мұздыбұлақ, Тасбас, Қалақай

сияқты қоныстар мен қорымдарды, сонымен қатар

Баянжүрек петроглифтерін жатқызуға болады. Аңғардың

шығыс бөлігінде Тасбас қонысы орналасқан. Оның ерек-

ше салынған үй-жайлары шағын террасада, жарқабақ құз

астында тау беткейінде орналасқан. Бұлар – жерден 2 м

тереңдікке қазып салынған жеркепе. Үй-жайлар еденінде

бағана тұрған шұңқырлар, әртүрлі тас тақталардан жасалған

төртбұрышты және күйдірілген саз балшықтан жасалған

сопақша ошақтардың орындары сақталған. Қазба жұмыстары

кезінде бұл жерден тас келсап, бидай үккіш, ұршық, канне-

люрамен безендірілген, «інжу-маржанмен» және үш бұрышты

өрнектермен әшекейленген қыштар табылды. Бұл қоныс

соңғы қола дәуірінде пайда болды; екінші рет бұл жер-

ге адамдар XIX ғасырда қоныстанды, беткі жағында қазақ

қыстауының тас құрылыстары сақталған.

Археологтар зерттеген тағы да бір қоныс Жоңғар

жотасының солтүстік беткейіндегі Мұздыбұлақ шатқалы

сағасында орналасқан. Ол осы аттас өзеннің оң жақ

жағалауында, теңіз деңгейінен 1900 м биіктікте орналасқан

және 70-тен астам баспананың қалдығынан тұрады. Бұл

қоныс б. з. д. I мыңжылдықтың басында пайда болды, ал

логические условия объясняют обилие археологических и

исторических памятников гор Баянжурек и их окрестно-

стей; здесь обнаружено большое количество поселений, ме-

таллургических мастерских, могильников, жертвенников и

наскальных изображений, относящихся к разным периодам

– от бронзового века до середины XIX в.

К числу наиболее значимых памятников следует отне-

сти поселения и могильники эпохи бронзы и раннего железа

Муздыбулак, Тасбас, Калакай, а также петроглифы Баянжурека.

В восточной части долинырасположено поселение Тасбас. Оно

было устроено необычно: жилища расположены на небольших

террасах, на склоне гор под прикрытием скал. Жилища пред-

ставляли собой землянки, заглубленные более чем на 2 м в зем-

лю. На полах жилищсохранились столбовые ямы, очаги разной

формы – прямоугольные из каменных плит и овальные из обо-

жженной глины. При раскопках здесь обнаружены каменные

пестики, зернотерки, пряслица, а также фрагменты керамики,

украшенной каннелюрами, «жемчужинами» и орнаментом из

треугольников. Возникло поселение в эпоху поздней бронзы;

вторично люди поселились здесь в XIX в., и на поверхности

сохранились остатки каменных построек казахской зимовки.

Еще одно поселение исследовано археологами в устье

ущелья Муздыбулак на северных склонах Джунгарского хреб-

та. Оно находится на правом берегу одноименной реки, на

высоте 1900 м над уровнем моря, и состоит из остатков бо-

лее 70 жилищ. Поселение возникло в начале I тыс. до н. э. и

вторично было заселено в средние века. Здесь селись рудоко-

пы, которые добывали железную руду и плавили ее в 2 км вы-

Тәнеке батыр (1884 жылы дүниеден өтті) кесенесі және Баянжүрек тауының етегіндегі қазіргі заманғы мемориалдық кешен

Мавзолей Танеке-батыра (ум. в 1884 году) и современный мемориальный комплекс у подножия гор Баянжурек

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

57. Баянжүрек петроглифтері