Стр. 51 - ТОМ2

51
ше по ущелью. Для выплавки руды и ее первичной обработки
нужны были топливо и вода, поэтому руду плавили возле ру-
чьев в нижней части леса, покрывавшего склоны ущелья. До
наших дней здесь сохранились обширные поляны с кусками
оплавленной руды на поверхности. Обработанную руду спу-
скали вниз, к поселению, где ее складировали для хранения.
На поселении исследованы два жилища со следами длитель-
ного использования и перепланировки. В культурном слое
найдены фрагменты керамики с «жемчужинами»; а в верхних
слоях – фрагменты тонкостенной посуды черного и серого
цвета, изготовленной на гончарном круге. К востоку от посе-
ления обнаружены камни с жертвенными лунками.
Жертвенники в виде камней с лунками на поверхно-
сти часто встречаются в разных частях долины. Наиболее
крупные из них, именуемые «уйтас», расположены на водо-
разделе долины. Камни с лунками были окружены менгирами
(сохранились только вокруг одного из них), которые обра-
зуют круг диаметром 86 м, разделенный на секторы по осям
север-юг и запад-восток. На южной грани одного из валунов
выбит едва различимый круг с вписанными в него линиями,
расходящимися от центра. На западную плоскость нанесены
фигуры трех козлов. Жертвенные лунки размещены на ров-
ной верхней поверхности. Возможно, эти углубления пред-
назначались для жертвенной пищи, которой могло выступать
молоко или кровь жертвенного животного.
Самым ярким памятником в районе Баянжурека явля-
ются петроглифы, наиболее ценные из которых сосредото-
екінші рет адамдар онда ортағасырларда қоныстанған.
Мұнда кеншілер темір кенін қазып, оны шатқалды бой-
лай 2 км биік жерде балқытты. Кенді балқытып, оны
алғашқы өңдеуден өткізу үшін отын мен су қажет болды,
сондықтан шатқалдың беткейін жауып тұрған орманның
төменгі жағындағы бұлақтың жанын қолайлы санады. Кең
алаңқайдың үстінде балқытылған кендердің кесектері осы
күнге дейін сақталған. Өңделген кенді төмен, қонысқа
қарай әкеліп сақтау үшін қоймалаған. Қоныста ұзақ уақыт
пайдаланылғаны және қайта қаланғаны аңғарылатын екі
үй-жай зерттелді. Мәдени қабатта «інжу-маржандармен»
өрнектелген керамика сынықтары табылды; ал жоғарғы
қабаттарында күзе (қыш) дөңгелекте жасалған қара,
сұр жұқа ыдыстар табылды. Қоныстың шығыс жағынан
құрбандық шалатын шұңқыры бар тас табылды.
Мұндай тастар аңғардың әр жерінде кездеседі.
Олардың «Үйтас» деп аталатын аса ірілері аңғардың су
айырығында орналасқан. Шұңқыры бар тастар солтүстік-
оңтүстік және батыс-шығыс өстері бойынша бөлінген
диаметрі 86 м шеңбер құратын меңгірлермен (олардың тек
біреуінің ғана айналасында сақталған) қоршалған. Үлкен
домалақ тастардың бірінде оң жақ қыры ортасынан таралған
сызықтары бар анық көрінбейтін шеңбер жасалған. Ба-
тыс жақ бетінде үш ешкінің пішіні бейнеленген. Құрбандық
шұңқырлары тегіс жоғарғы бетте орналасқан. Сірә, бұл ойы-
стар құрбандық малының қаны мен сүті сияқты құрбандық
тағамдар қоюға арналған орын болса керек.
Баянжүрек тауының солтүстік баурайындағы алқап. Артқы
көріністе Жетісу (Жоңғар) Алатауы жоталарының шыңдары
Долина у северных склонов гор Баянжурек. На дальнем плане
вершины хребта Жетысуского (Джунгарского) Алатау
«Үйтас» – бетіне ежелгі қуыстар ойылып
жасалған тас
«Уйтас» – камень с древними лунками, выбитыми
на поверхности
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
57. Петроглифы Баянжурека