Стр. 608 - ТОМ2

608
шатқалының сағасына жақын жерде ежелгі петроглифтердің
тағы да бір ірі орны – Қойбағар жатыр.
1970–1973 жж. археологтар М. Қ. Қадырбаев пен
А. Н. Марьяшев екі ескерткішті де ашып, алғаш рет зерттеді.
Бүгінгі күнде Арпаөзен мен Қойбағарды зерттеуді А. Е. Ро-
гожинский мен А. Н. Марьяшев жалғастырып келеді, және
оларды әлемдік мәдени мұра нысаны ретінде сақтауға
бағыттады.
Арпаөзен ескерткіштері қола дәуірінен ХХ ғ. ба-
сына дейінгі Қаратау бөктері тұрғындары мәдениеті мен
шаруашылығының дамуын көрсететін түрлі уақыттардағы
археологиялық нысандардың біртұтас кешенін құрайды.
Кішігірім аумағына қарамастан, мұнда ондаған ұсақ және ірі
мекендер, жүздеген ежелгі қорғандар, 5000-нан астам петро-
глифтер, ортағасырлық көшпенділердің тас мүсіндері бар
ғұрыптық қоршаулар, XVII–XVIII ғғ. суландыру жүйесі мен
белгілі қажылардың қабірлері бар қорым іздері сақталған.
Өлкенің қазіргі жұртшылығы арасындағы аңыздарда XIX ғ.
петроглифы и другие многочисленные памятники которого
известны сегодня как комплекс Арпаузен. В 30 км к северу,
близ устья ущелья Каракуыс, расположено еще одно крупное
местонахождение древних петроглифов – Койбагар.
Оба памятника были открыты и впервые исследованы
в 1970–1973 гг. археологами М. К. Кадырбаевым и А. Н. Марья-
шевым; в наши дни изучение Арпаузена и Койбагара продол-
жается А. Е. Рогожинским и А. Н. Марьяшевым и направлено на
сохранение их как объектов мирового культурного наследия.
Памятники урочища Арпаузен образуют единый ком-
плекс разновременных археологических объектов, отража-
ющих развитие хозяйства и культуры обитателей предгорий
Каратау с эпохи бронзы до начала XX в. На сравнительно не-
большой территории здесь сосредоточены десятки малых и
крупных поселений, сотни древних курганов, более 5000 пе-
троглифов, ритуальные ограды с изваяниями средневековых
кочевников, остатки укрепленных поселков XVII–XVIII вв. со
следами оросительных каналов и некрополями, включающи-
Арпаөзен кешеніндегі ескерткіштер картасы
Карта расположения памятников комплекса Арпаузен
0 500 м
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
03. Қара ау петроглифтері