Стр. 613 - ТОМ2

613
Арпаөзен. Қарулы және «аса таяқты» адамдар бейнелері. Қола дәуірі
Арпаузен. Изображения людей с оружием и «жезлами». Эпоха бронзы
ставлена небольшим количеством изображений, встречаю-
щихся недалеко от поселений и в некоторых других местах
урочища; обычно они занимают самые удобные, привлекаю-
щие внимание поверхности скал. В первозданном ландшафте
мастера того времени свободно выбирали изобразительный
фон для своих произведений, и художникам последующих
эпох приходилось считаться с этим, дополняя созданные
ранее панно. Для древнейшего периода характерны ком-
позиции с очень крупными – до 1,5 м – фигурами живот-
ных (верблюд, кулан), вокруг которых группируются другие,
меньшие по величине изображения. Репертуар их отличается
разнообразием и включает изображения лошади, оленя, ди-
кого барана, козла, собаки, длинноногих птиц (журавли?) и
антропоморфных персонажей – охотников на птиц и кула-
нов, воинов с топорами, луками и «жезлами»; также встреча-
ются четырехколесные повозки, запряженные лошадьми или
верблюдами, зеркала, «лабиринты» и знаки.
Техника исполнения рисунков включала предвари-
тельное создание резного эскиза, по которому неглубоко
(до 1 мм), но очень тщательно удалялся слой поверхности
камня; в завершение абрис фигур дополнительно подправ-
лялся инструментом, отчего рисунок приобретал идеальную
завершенность. Вокруг этих рисунков обычно нет следов от
бірқатар басқа жерлері мен мекенінен таяу жерлерде
кездеседі. Әдетте, олар ең ыңғайлы, жартастардың көзге
түсетін жерлерінде жатады. Ерте кезең шеберлері әлі бүйіне
қоймаған ландшафтан өз шығармашылығына керекті
жерлерді еркін таңдап алатын болған, ал кейінгі дәуір
суретшілері осымен санасып, ертерек салынған суреттерді
толықтырып отырған. Маңайында көлемі жағынан ұсақ бей-
нелер топтасқан өте ірі, бір жарым метрге дейінгі жануарлар
(түйе, құлан) бейнелерінің композициясы ежелгі кезеңдерге
тән. Олардың тақырыбы алуан түрлі. Жылқы, бұғы, арқар,
тауешкі, ит, ұзын аяқты құс (тырна?) және құс пен құлан
аулаушылар, айбалталы, садақты және асатаяқты антропо-
морфты кейіпкерлер секілді көптеген бейнелерден тұрады.
Сондай-ақ ат пен түйе жегілген төрт доңғалақты арбалар,
айналар, «лабиринттер» мен таңбалар кездеседі.
Суреттерді тастың беткі қабатын 1 мм дейін өте
мұқият қашап салған. Бейнелердің тұрпатын аяқтағанда
құралдармен өңдеген, бұдан сурет толық аяқталған ерек-
ше түрге ие болған. Бұл суреттердің айналасында, әдетте,
кездейсоқ қашау ізі білінбейді. Мұндай суреттердің жал-
пы саны жүзден аспайды, кейбіреулерінің аса сирек
кездесетін нағыз жауһар екендігі даусыз. Арпаөзен ежелгі
петроглифтері иконографиясының ерекшелігі оларды
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 103. Петроглифы Кара у