Стр. 620 - ТОМ2

620
Қойбағар. Түйелер мен адамдар бедерленген тас.
Қола дәуірі
Койбагар. Камень с изображениями людей с верблюдами.
Эпоха бронзы
оазис жағдайында үш жарым мыңжылдықтан аса уақыт бойы
дамыған шаруашылық пен жер пайдалану дәстүрлі фор-
малары да өзгергені байқалады. Оңтүстік және Орталық
Қазақстан жерлерін игеруінің, Орта Азия халықтарымен
мәдени алмасудың бүкіл маңызды рөлін осы ауданның
жағрапиялық жайы анықтады. Мұның бәрі Арпаөзен мен
Қойбағар ескерткіштерінде кескінделді.
Саны мен көркемдік құндылығы жағынан Қойбағар
суреттері Арпаөзен кешенінің көркемдігінен төмен емес.
Жартасқа сурет салу үшін пайдаланылған субстрат пен
Қарақуыс алқабының жер бедері өзіндік ерекшеліктері де бар.
Қойбағар шатқалы мыңдаған жылдар бойы қатты
ағыны тау бөктеріндегі ұсақ шоқылардан кең арна жасаған
Қарақуыс өзен алқабының оң жағындағы терең шатқал
сағасында орналасқан. Ежелгі беткі қабаттың мүжілуі сал-
дарынан бұл жерді «шөл тотығы» жапқан, беткейлеріндегі
қойтастардың кей жерлері жалаңашталған, аласа шоқылар
тізбегі түзілген. Оларда ерте кезеңдерден алқапты
мекендеушілер өздерінің бедерлерін қалдырған. Шоқылардың
оңтүстік және оңтүстік-батыс беткейлерінде петроглифтердің
мейлінше көп шоғырланғаны байқалады.
Арпаөзен жартастарындағыдай Қойбағар да қола
дәуірінен ХХ ғ. басына дейінгі кезеңге жататын петро-
глифтердің түрлі кезеңдік топтарына бөлінеді. Ежелгілері
петроглифтер алуан түрлілігімен ерекшеленеді, олардың ре-
пертуарында өгізбен және сызықпен біріктірілген екі шеңбер
түріндегі «көзілдірік» жұмбақ белгілер ерекше орын алады.
Б. з. д. II мыңжылдықтықтың аяғындағы суреттер арасында
Қойбағар. Петроглифті шоқының оңтүстік баурайы
Койбагар. Общий вид скопления камней на южном склоне сопки с петроглифами
многочисленные курганные могильники древних и средне-
вековых кочевников; в укрытых от ветров логах вдоль рус-
ла Каракуыс находятся десятки стоянок XVIII – начала XX в.,
скрывающих, возможно, остатки древних поселений.
Как и на скалах Арпаузена, в Койбагаре выделяются
разновременные группы петроглифов, датирующиеся от эпо-
хи бронзы до начала XX в. Древнейшие петроглифы отлича-
ются большим разнообразием: в репертуаре чаще встречают-
ся изображения быка и загадочных «очкообразных» знаков в
виде двух окружностей, соединенных линией; среди гравюр
конца II тыс. до н. э. много сцен с боевыми колесницами и ба-
тальными сюжетами. К числу редких в наскальном искусстве
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
03. Қара ау петроглифтері