Стр. 629 - ТОМ2

629
Одним из ранних мемориальных памятников Сузака
является мавзолей Кулак-ата, расположенный на террито-
рии позднесредневекового городища. Памятник известен и
под названием Коккумбез, т. е. «голубой, синий купол», и да-
тируется в пределах ХVІ–ХІХ вв. Легенд или преданий о по-
гребенном в данном сооружении не сохранилось. Мавзолей
возведен из сырцового кирпича на бутовом фундаменте, об-
мазанном снаружи глиной. В плане он представляет квадрат
4,6 × 4,5 м с толстыми стенами, общая высота сооружения –
6,6 м. На параллелепипеде основания возвышается удлинен-
ный, конусообразный купол. В середине купола выделяется
штукатурный валик, под обмазкой которого скрываются две
круглые параллельные штукатурные тяги и плоский пояс,
декорированные небольшими выемками с полуциркульным
верхом. Выше валика имеются отверстия и два ряда тонких
жердей диаметром в 2–3 см, длиной 30–40 см, расположен-
ные в шахматном порядке. Верхушка купола венчала кубба
– керамическое навершие, покрытое светло-синей поливой.
Наличие двух дверных проходов, расположенных в юго-за-
падном углу сооружения, отмеченные первоисследователем
памятника Г. Г. Герасимовым «большие глыбы вокруг этого
мавзолея от какого-то сооружения» и присутствие в назва-
нии памятника слово «құлақ», что обозначает «угол (соору-
Қазаншы ата кесенесі. XVIII–XIX ғасырлар.
Солтүстік-шығыс көрінісі
Мавзолей Казанши-ата. XVIII–XIX века. Вид с северо-востока
Әжі Сапа ата кесенесі. ХІХ ғасырдың соңы.
Оңтүстік көрінісі
Мавзолей Аже-Сапа-ата. Конец XIX века. Вид с юга
дәстүрлі сәулеткерлік қалыптың беріктігінен және осымен
қатар мұндай құрылымдарды шикі кірпіштен тұрғызу оңай
болғандықтан да орын алған деп түсіндіруге болады.
Созақтағы мемориалдық ескерткіштердің ең
байырғысы деп кейінгі ортағасырлық көне қалашықтың
аумағында орналасқан – Құлақ ата кесенесін санауға бола-
ды. Бұл ескерткіш Көккүмбез деген атаумен де белгілі және
ол XVI–XIX ғғ. аралығына жатқызылады. Бұл кесенеге кім
жерленгені жөнінде ешқандай аңыз-әңгіме сақталмаған.
Кесене тас іргетастың үстіне шикі кірпіштен қаланып
тұрғызылған, сырты лаймен сыланған. Жоспарда ол шар-
шы іспетті, 4,6 × 4,5 м, қабырғалары қалың, ғимараттың
жалпы биіктігі – 6,6 м. Параллелепипед тәрізді негіздің
үстіне созыңқы, сылақ астында ескі өрнекті белдемше
болған. Ол ойықшалар тізбегі мен параллель етіп жасалған
екі бау үлгісінде жасалыпты. Әрбір ойықша жарты шеңбер
қалпымен аяқталады. Белдемшеден жоғары саңылау мен шах-
матты қатарда орналасқан жіңішке екі қатар диаметрі 2–3 см,
ұзындығы 30–40 см сырғауыл бар. Күмбездің төбесіне құбба –
ашық көк сырмен боялған керамикалық тұғыр орнатылған.
Оңтүстік-батыс бұрышында екі есіктің болуын ескерткіштің
алғашқы зерттеушісі Г. Г. Герасимовтың «бұл кесененің ай-
наласында қандай да бір құрылыстың үлкен үйінділері жа-
тыр» деп көрсетуі және ескерткіштің атауында «құрылыстың
(бұрышы)» дегенді білдіретін «құлақ» сөзінің болуы бұл
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 104. Памятники Сузака