Стр. 536 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

536
Тас үйінділер ортасындағы қазылған шұңқыр.
Шұңқыр түбінде балқытылған қара шлак кенінің кесектері
Разрытая яма в середине каменной насыпи.
На дне ямы куски черного оплавленного рудного шлака
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
1. Кенді Алтай49. Ақсақ Темірдің тасы
лам діні үшін үш жүз мың әскермен бұлғар ханы Тоқтамыс
ханға қарсы аттанды. Осы жерге жетіп, ескерткіш белгі болуы
үшін ол осы қорғанды тұрғызды. Алла беріп, жаратушы әділ
төрелігін жүргізсін! Жаратушы ел халқына мейірімін төксін!
Бізді ескеріп жарылқасын».
Бұл тамаша археологиялық олжа 1391 ж. нақты
оқиғаны – Ақсақ Темірдің Алтын Орда ханы Тоқтамыс ханға
қарсы жасаған жорығының жарқын куәсі болып табылады.
Шараф әд-дин Әли Йездидің XV ғ. бірінші ширегінде жазған
«Зафар нама» – «Жеңіс кітабы» атты шығармасында Ақсақ
Темірдің Дешті Қыпшаққа жасаған жорығының осы бір
уақиғасы туралы былай дейді: «Айдың (15 IV) 21-і (аталған)
сәрсенбісінде олар Қыпшақтау дейтін атақты тауға жетті және
одан көшіп, 2 түннен кейін жұмада Ұлытау деген жерге барып
тоқтады. Сол даланы көз қуантып көру үшін Темір таудың ба-
сына шықты; бүкіл жазық дала көкпеңбек болып жатты. Ол
сол күні сонда болып, (сонан соң) сол жерге мұнара тәрізді
биік белгі орнатуға жауынгерлерге тас әкелу үшін жарлық
берді. Шебер тас қалаушылар сол кездің белгісі қалу үшін
тасқа сол күннің уақытын қашап жазды». Халық аңызы да
оқиғаны осылай өрбітіп, оны Алтыншоқы шоқысымен бай-
ланыстырады.
Тас табылған Алтыншоқы шоқысы Ұлытау таулары-
нан солтүстік-батысқа қарай, Жезқазған – Арқалық тас жо-
лынан батысқа қарай 90 км, Саят ауылынан батысқа қарай
80 км жерде орналасқан. Аласа, биіктігі бар болғаны 50 м
ғана және сыртынан қарағанда, жанындағы шоқылардан
тремя сотнями тысяч войска за ислам на булгарского хана
Токтамыш-хана. Достигнув этой местности, он возвел этот
курган, чтобы был памятный знак. Даст Бог, Господь да свер-
шит правосудие! Господь да окажет милость людям страны!
Да помянут они нас молитвой».
Эта замечательная находка является уникальным
свидетельством реальных событий 1391 г. – похода Тимура
против золотоордынского хана Тохтамыша. В «Книге
побед» – «Зафар наме», написанной в первой четверти XV
в. Шараф ад-дином Али Йезди, об этом эпизоде истории по-
хода Тимура в Дешт-и-Кыпчак рассказывается так: «В среду 21
(упомянутого) месяца (15 IV) они пришли к горе, известной
под именем Кичик-таг, и, откочевав оттуда, через 2 ночи в
пятницу остановились в местности Улук-таг. Для радостно-
го обозрения той степи Тимур взошел на вершину горы; вся
равнина сплошь зеленела. Он пробыл там тот день, (затем)
вышел высокий приказ, чтобы воины принесли камней и на
том месте поставили высокий знак, вроде маяка. Искусные
каменотесы начертали на нем дату тех дней, чтобы на лице
времени осталась памятка». Народная легенда тоже повеству-
ет об этом событии, связывая его с сопкой Алтыншокы.
Сопка Алтыншокы, где был найден камень, находится
северо-западнее гор Улытау, в 90 км к западу от трассы Жез-
казган – Аркалык, в 80 км западнее поселка Саят. Она невы-
сокая, всего около 50 м высотой, и при взгляде со стороны
практически не выделяется среди соседних сопок. Но с ее
вершины открывается захватывающая величием бесконеч-
Алтыншоқы төбесіндегі тас үйінді.
Оңтүстік-шығыс көрінісі
Каменная насыпь на вершине сопки Алтыншокы.
Вид с юго-востока