Стр. 295 - ТОМ2

295
баурайлар жабық кеңістік жасап, бір-біріне жабысып тұрғандай.
Көне шебер-жасаушылардың бірнеше ұрпағы еңбегін сіңіріп,
қолөнерінің тамаша галлереясына айналдырған, тегіс және
жалпақ жартастар бетіне салынған ертедегі петроглифтер
сан мыңдаған жылдар бойы жел өтінде күн көзіне қақталып
тұрды. Көптеген ғасырлар бойы Қазақстан тарихында
іздерін қалдырған түрлі халықтар үшін арна жартастары
мен Таңбалының жіңішке алқабы діни ғибадатхана рөлін
атқарды; мұнда салт-жоралық рәсімдер өткізілді, ырымдар
жасалды, тәңірге табыну және ата-бабалар рухына сыйы-
ну рәсімдері істелді. Таңбалыға тәу ету дәстүрі қазір де бар.
Оны мұнда қазіргі келушілердің бұталарға байлаған ала-құла
шүберек қиындыларынан, «құрбандық шалу» рәсімдерінен
анық байқауға болады.
Таңбалы жүзге жуық әртүрлі ескерткіштерімен – қола,
ерте темір ғасырларына, ортағасырларға және жаңа кезеңге
жататын қоныстарымен, қорымдарымен, құрбан шалынатын
орындарымен және петроглифтерімен белгілі. Олар салыс-
тырмалы түрде шағындау жер аумағына шоғырланған және
олардың бәрі бірігіп үш мың жыл бойы көптеген бұрынғы
және қазіргі Қазақстан халқымыздың тарихын паш ететін
археологиялық кешенді құрайды.
Таңбалының ерте тұрғындары б. з. д. II мыңжылдықта
бүгінгі қазақ жерін қоныстанған Андронов мәдениетінің қола
дәуірінде өмір сүрген тайпалар болды. Ол тайпалардың шығу
тегі талас күйінде қалып келеді, бірақ барынша ықтималы
– мал және егін шаруашылығымен айналысқан, шебер ме-
талл өңдеуші, тез жүретін екі дөңгелекті әскери арбаны
пайдаланған үндіирандықтар деседі. Керемет көрікті жерге
сүйінген Таңбалының алғашқы тұрғындары өздерін қоршаған
Здесь на причудливых изгибах долины скалистые склоны
порой вплотную подступают друг к другу, образуя почти
замкнутое пространство. Широкие и гладкие поверхности
скал за многие тысячелетия покрылись «пустынным загаром»,
став идеальным фоном этой нерукотворной галереи, в ко-
торой потрудилось не одно поколение древних мастеров –
создателей наскальных рисунков. На протяжении веков для
разных народов, оставивших свой след в истории Казахстана,
скалы каньона и узкая долина Тамгалы сохраняли значение
святилища – места, где проходили ритуальные церемонии,
совершались магические обряды, поклонение богам и духам
предков. Традиция поклонения в Тамгалы живет и в наши
дни: об этом зримо свидетельствуют пестрые лоскутки ткани,
привязанные к веткам кустарников, и другие незамысловатые
«жертвоприношения» современных паломников.
В Тамгалы известно около ста различных памятни-
ков – поселений, могильников, жертвенников и петрогли-
фов, относящихся к эпохе бронзы, раннему железному веку,
средневековью и новому времени. Сосредоточенные на срав-
нительно небольшой территории, все вместе они образуют
археологический комплекс, воплощающий в себе историю
многих древних и современных народов Казахстана на про-
тяжении трех тысячелетий.
Древнейшими обитателями Тамгалы были племена
эпохи бронзы андроновской культуры, населявшие земли
Казахстана во II тыс. до н. э. Происхождение этих племен
остается спорным, но наиболее вероятна их связь с индо-
иранцами, – скотоводами и земледельцами, искусными
металлургами и обладателями быстроконных боевых ко-
лесниц. Облюбовавшие живописное место первые обита-
Таңбалы бұлағы
Родник Тамгалы
Көктемгі Таңбалы шатқалы
Вид ущелья Тамгалы в весеннее время
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 77. Комплекс Тамгалы