Стр. 290 - ТОМ2

290
жағалауынан (батысқа), ал қазақтардың оңтүстік жасағы –
Сарыбұлақ өзенінің оң жағына (шығысқа) шықты. Бұл қазақ
жасақтарына негізгі соққы беретін күшті бөлу рөлі жүктелді:
олар екі өзеннің де жоғарғы және төменгі сағаларын қарама-
қарсы өзенге өтер жерді жабуға тиіс, кенеттен тежеу арқылы
қарсыласын сырттан орап алу айласымен Қалмақтөбе
бекінісінің айналасына шоғырлануға мәжбүр етіп, одан
кейін оқ-дәрілі қаруды пайдаланып, ойраттарды бекіністен
шығуға мәжбүрлеп, оларды Аңырақай тауларының орталық
бөлігіне бағыт алғанда қуу болды. Қазақ қолбасшыларының
есебі бойынша, бекіністен қашып шыққан жоңғарлар
Тауқұм шөліне емес, жақын тауға қашады, өйткені Бескөл
шатқалындағы үлкен сортаңды су айырықтары бұл уақытқа
дейін олардың шөлге шығуға мүмкіндігі бар жерлерінің
барлығын толығымен жауып тастаған болатын.
Қазақ жасағының үшінші тобы Балқаш маңынан
Аңырақай шатқалының оңтүстік-батысына тура бағыт алды.
Қопалы мен Сарыбұлақ өзендері аралығына жетіп, Аңырақай
тауы баурайынан қарама-қарсы жота жағына оңтүстік-батыс
еңіс арқылы асып, құрамында 70 адамнан 100 адамға дейін
бар әскери топ оның солтүстік беткейімен Аңырақай таулы
шатқалынан (Шөптісай, Қошқарсай және Алмалысай) «тасты
қап» немесе өте алмайтын арнаны көрсететін, орталық әскери
позициясын алды. Бұл жасақтың тактикалық міндеті осы
жерді торуылдап, қазақ әскерлерінің шабуылынан шатқалға
жасырынуға ұмтылған ойраттардың ұсақ топтарын ұстап
қалу болды. Жергілікті аңыздар бойынша қарсыластарын
садақпен атып, қалжыраған ойраттардан киізбен беттерін
бүркеп, сексеуіл бұтақтары мен жапырақтарынан төсеніш
жасап, тау бұлақтарын жасырды.
Ауыздан-ауызға жеткен халық аңызына сәйкес,
шайқас өте қысқа мерзімге, яғни екі-үш күнге созылып,
Шөптісай алқабында 2001 жылы Аңырақай шайқасы
батырларының құрметіне қойылған ескерткіш
Памятный обелиск, установленный в долине Шоптысай
в 2001 году в честь героев Аныракайского сражения
Аңырақай шатқалындағы жылқы үйірі
Табун лошадей в урочище Аныракай
тому времени полностью перекрыли им возможные пути от-
ступления по направлению к пустыне.
Третья воинская группировка казахов направлялась
из Прибалхашья прямо к юго-западной периферии урочища
Аныракай. Достигнув междуречья рек Копалы и Сарыбулак,
она перевалила через юго-западные пологие склоны Аныра-
кайских гор на противоположную сторону хребта и, рас-
сеявшись небольшими группами воинов численностью
от 70 до 100 человек по его северным склонам, заняла
боевые позиции в центральных горных ущельях Аныракая
(Шоптысай, Кошкарсай и Алмалысай), представляющих со-
бой непроходимые каньоны, или «каменные мешки». Такти-
ческая задача этого отряда состояла в том, чтобы, находясь
здесь в засаде, добивать мелкие группы ойратов, которые в
ходе сражения попытаются укрыться в ущельях от наступав-
ших казахских воинов. По местным преданиям, казахи на-
стигали здесь убегающего противника выстрелами из луков
и прятали от изнуренных ойратов горные родники, маскируя
их с помощью кошм, веток саксаула и травяного настила.
Сражение состоялось в короткий срок, в течение не
более двух-трех дней, и, согласно устной народной памяти,
завершилось полным разгромом джунгар и вытеснением их
из завоеванных территорий к границам урги правящего кла-
на Джунгарского ханства. В результате Аныракайской битвы
земельные владения казахов вплотную приблизились к тра-
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
76. Аңырақай тарихи орны