Стр. 483 - ТОМ2

483
Қожа Ахмет Яассауидың әкесі – Ибраһим ата кесенесі. 1880 жыл. Бас қасбеті мен оңтүстік-батыстан түсірілген жалпы көрінісі
Мавзолей над могилой Ибрагим-ата – отца Ходжи Ахмеда Ясави. 1880 год. Главный фасад и общий вид с юго-запада
сыпа үстіне көтеріліп, ұстынға жақындады. Қолдарымен
ұстынды құшағына алып оған жабысты. Екі рет оны ай-
налып шығып, үш мәрте маңдайын ұстынға тигізді. Осы-
дан соң мешіттен жылдам шығып, зияраттан таяу арада
нәтиже болатынына сеніммен далаға бағыт алды».
ХХ ғ. бірінші жартысында Ыдырыс пайғамбар мешіті
қиратылды, ал аталған ұстын қазіргі уақытта Сайрам ауы-
лы музейінің алдында тұр. Аталған ұстын ортағасырлық
Сайрамның тас өңдеу өнерінің жалғыз туындысы емес. Санкт-
Петербургтегі Эрмитажда осы Сайрамнан алынған тағы бір
ұстын, ал Шымкенттегі облыстық өлкетану музейінде бетінде
жазулары бар тас астау қойылған.
Қазіргі уақытта Сайрам елдімекенінің түрлі аумақ-
тарында алты күмбез және бір мұнара орналасқан. Өкінішке
орай, олардың бірде-бірі бізге өзгеріссіз өз қалпында жетпе-
ген. Сайрамның кез-келген ескерткішін алып қарасақ, олар
көптеген жөндеуден өтті және ХІІ–ХІХ ғғ. аралығында бізге
көп өзгеріске ұшырап жетті. Мысалы, байырғы Мыралы баб
кесенесі орнына салынған қазіргі құрылыс ХХ ғ. 30-шы жыл-
дары салынған.
Один из самых монументальных памятников Сайра-
ма – мавзолей Абдель-Азиз-баб – стоит в северной части
села, на обширном кладбище. Абдель-Азиз-баб жил в VІІІ в. и
был знаменосцем предводителя войск мусульман. С учетом
того, что до середины ІХ в. в исламе существовал запрет на
возведение любых надмогильных построек, можно предпо-
ложить, что первоначальный мавзолей над его могилой мог
появиться в эпоху караханидов, т. е. в Х–ХІІ вв.
Согласно данным анонимного сочинения «Рисоля»,
описывающего историю святых мест Сайрама, после раз-
рушения мавзолея Абдель-Азиз-баба полководец Тимура
Науруз-Барак-хан соорудил новое здание. Однако среди со-
ратников Тимура не обнаружено полководца с подобным
именем. В источниках упоминается Науруз-Ахмад, извест-
ный как Барак-хан, правивший в 1550–1556 гг. в Ташкенте
и присырдарьинских районах. Историческое сочинение
«Тарихи-и Кашгар» называет его ханом казахов. На осно-
вании этих данных время сооружения мавзолея можно от-
нести к первой половине ХVІ в. Со временем сооружение,
возведенное Науруз-Барак-ханом, также разрушилось, и на
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 92. Памятники Сайрама