Стр. 669 - ТОМ2

669
ірік-рабат қалашығы Қызылорда қаласынан
300 км жердегі Қызылқұм шөлінде орна-
ласқан. 1946 ж. алғаш рет белгілі болды, 1948,
1949 жж. С. П. Толстов басқарған Хорезм
археологиялық-этнографиялық экспедиция-
сы зерттеді. 1957–1958 жж. Ю. А. Рапопорт пен
С. А. Трудновскаялардың жетекшілігімен жүргізілген қазба
жұмыстары ескерткіштің пайда болу мерзімін анықтауға, ол
туралы толық түсінік беруге мүмкіндік жасады.
Биік төбедегі бекініс көнеқалашықта әркезеңнің
іздері бар. Түгелге жуық сақталған бекіністің оңтүстік жар-
ты қабырғасы едәуір кейін тұрғызылған. Сол кезде кейінгі
кездің тікбұрышты қорған құрылысы болған. Тұтастай алғанда,
ескерткіштің пайда болу уақыты аса ұзаққа созылмаған – б. з. д.
V–II ғғ. тұрғызылған. Шірік-рабат екінші рет XII ғ. жасалған.
Қалашық айналасы терең ормен қоршалған, бекіністің
сыртқы қабырғасы қатты бүлінген, ішкі қабырғаға ені 1,8 м
атқыштар галереясы орналасқан. Қабырғаға да, мұнараларға
да атыс ойықтары салынған.
Бұл ескерткіштер кешенінің ең көнесі – қорғандар.
Жалпы алты қорған табылды, олардың төртеуі ең көне
қорғандар болып шықты. Осылардың біріне қазба
жұмысы жүргізілді, бірақ ол тоналған сияқты, аздаған қыш
қалдықтары ғана табылды. Осы жерден балдағы жалпақ, жүзі
енді темір семсер табылды. Бұлардың бәрі б. з. д. V ғ. мен IV ғ.
аралығына жататады. Қорғаннан табылғандардың қатарында
ұшы қоладан құйылған, үш қауырсынды, скифтер типіндегі
аздаған бөлігі алтындалған жебе бар. Осы заттарға қарап
қорған б. з. д. V–IV ғғ. жатуы мүмкін деген болжам жасалды.
Шірік-рабат қалашығынан қорғаннан басқа аса
көне екі қабір қазылған болатын. Оның бірінің пішіні
дөңгелек, үйіндісінің биіктігінің өзі 8,4 м. Онда төрт шаршы
бөлме, қабырғаны бойлай еденіне шикі кірпіш төселіп, үсті
Ш ородище Чирик-рабат находится в 300 км от
Кызылорды в пустыне Кызылкум. Оно было
открыто в 1946 г. и вновь обследовано в 1948
и 1949 г. Хорезмской археолого-этнографи-
ческой экспедицией под началом С. П. Тол-
стова. Возникновение памятника было отне-
сено к середине I тыс. до н. э. Проведенные здесь в 1957–1958
гг. раскопки под руководством Ю. А. Рапопорта и С. А. Труд-
новской позволили уточнить датировку памятника и соста-
вить более полное представление о нем.
Расположенное на возвышенности, городище имеет
следы нескольких разновременных рядов укреплений. Юж-
ную половину его площади отсекает стена более позднего
поселения, укрепления которого сохранились полнее всего.
Тогда же была сооружена поздняя прямоугольная цитадель.
В целом время существования памятника весьма непродол-
жительно – V–II в. до н. э. Вторично Чирик-рабат был освоен
в XII в.
Городище окружено мощным рвом, внешняя стена
крепости сильно разрушена, во внутренней стене располо-
жена стрелковая галерея шириной 1,8 м. Эта стена усилена
башнями. И стена, и башни прорезаны стреловидными бой-
ницами.
По-видимому, самой древней группой памятников
этого комплекса являются курганы. Их обнаружено шесть,
четыре из которых находились в пределах древней цита-
дели. Один из них был подвергнут раскопкам, но посколь-
ку оказалось, что он разграблен, вещей в нем обнаружено
мало. Это несколько фрагментов керамики, должно быть
остатков лепных и изготовленных на круге кувшинов. Здесь
же был найден железный меч с плоской рукоятью, вероят-
но, овальным навершием, бабочковидным перекрестьем и
массивным широким лезвием. Все эти находки датируются
Г
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 109. Городище Чирик-рабат
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны109. Шірік-рабат қалашығ