Стр. 203 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
132. Памятники каменного века Мангыстау
Плейстоценнің соңында климат жағдайының өзге-
руіне байланысты Сарыарқаның мамонт тұқымдастары
құрып кетті де, басқалары аралас экологиялық жағдайға
бейімделуге мәжбүр болды. Маңғыстаудың тұрақты шөл
далалық ландшафттары, қолайлы микроландшафттың
жағдайлары тас дәуірі мәдениетінің эволюциялық даму-
ын тоқтаусыз ұзақ уақыт ішінде жүзеге асыруға мүмкіндік
берді.
Мұнда неолит мәдениетінің (микролиттердің) тай-
палары б. з. д. V мыңжылдықтан ерте пайда болған жоқ.
Осы кезеңде еңбек құралдары өндірісінде мамандыққа
жіктелу үдерісі жүрді. Тасты өңдеудің жаңа технологиялық
әдістері – тегістеу, тесу, аралап кесу тәсілдері пайда бол-
ды. Тас балта, кетпен, дән үккіш, келі, келсап жасалды. Бұл
дәуірдің аса маңызды сипаты малшылық пен егіншіліктің
дүниеге келуі болып табылады.
Неолиттік тұрақтар жерге орналасу сипаты бойын-
ша бастау маңына, өзен бойына, көл мен теңіз жағасына
және үңгірге орналасу деп бөлінді. Маңғыстауда неолит
тұрақтары құдықтардың қасына, теңіз және өзен террасала-
рына орналасты.
Мұндай тұрақтардың негізгі құралдары – пышақ
тәрізді жалпақ әрі жұқа тілімдер мен оларға арналған
қосымша бұйымдар: жебе мен найзаның ұштықтары, сондай-
ақ балталар, қашаулар, пышақ, қырғыштар. Шикізаттардың
түрліше болып келуі бұйымды дайындаудың әр түрлі
техникалық әдістерінің дамуына қолайлы жағдай туғызды.
ашель I (в культуру леваллуа-ашель II) (эквивалент мустье), а за-
тем шахбагата I (поздний палеолит) и шахбагата II (эпипале-
олит). В голоцене в Мангыстауской области существовали
две неолитические культуры, базировавшиеся на разном сырье.
С изменением к лиматической обс тановки в конце
плейс тоцена, по с у ти, катас трофы, у зкоспециа лизирован-
ные п р е дс т а ви те ли ма мон то в о г о фау нис т и че с ко г о ком-
плекса Сарыарки пог ибли, а дру г ие вын у ждены были ми-
г рир о в ат ь в с ле д за пе р емещающимис я э ко ло г и че с к ими
ус лови ями. Манг ышлак с ег о с таби льными п ус тынными
ландшафтами, но с удобными микроландшафтными ус ло -
ви ями позвол я л ос ущес твл ять д лите льн ую непрерывн ую
эволюцию культур каменного века.
Племена культу ры неолита (микролитов) появились
здесь не ранее V тыс. до н. э. В этот период происходит спе-
циа лизаци я в производс тве орудий труда. Появились но -
вые те хно лог иче с кие приемы о бр аб о тки камн я: шлифо -
вание, сверление, пиление, изг отавлива лись каменные то -
поры, мотыг и, зернотерки, сту пки, песты. Важнейшей чер-
той эпохи является зарождение скотоводства и земледелия.
Неолитические стоянки по характеру расположения
на местности делятся на родниковые, речные, озерные или
морские и пещерные. На Мангышлаке стоянки неолита рас-
положены у колодцев, на морских и речных террасах.
Основной инвентарь таких с тоянок – ножевидные
пластины и изделия на них: наконечники стрел и копий, а
также топоры, долота, ножи, скребки. Разнообразие сырья
203