Стр. 205 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
133. Мемориальный музей Т. Г. Шевченко
ар а с Г р и г о р ь е в и ч Ше в ч е н ко (1814 –18 61),
выдающийс я у краинский поэ т и х удожник,
в марте 1845 г. вернулся из Пе тербу рг а на
Украину. В Киеве он пос т у пил на с л у жбу в
Комисс ию д л я разб ора др евних актов, где
в 1846 г. сблизи лс я с ч ленами тайного Кирилло-Мефоди-
евского братства и посещал его собрания. В марте 1847 г.
все члены этого общества были арестованы. Шевченко аре-
стовали 5 апреля в Киеве и сразу же доставили в Петербург.
Прина д лежнос ть поэ та к деяте льнос ти тайног о общес тва
не была доказана, но при обыске в его бумагах жандармы
о бнару жи ли ру копис ь написа нной им антикр епо с тниче-
ской и антиправительственной поэмы «Сон», что и опреде-
лило исход дела. Т. Г. Шевченко был сослан на неопределен-
ный срок рядовым в прикаспийские степи за «сочинение
возму тите льных и в высшей степени дерзких стихотворе-
ний». Это и без того суровое наказание усуг ублялось допол-
ните льной резолюцией царя, где предписыва лось подвер -
г ну ть Шевченко строгому надзору «с запрещением писать
и рисовать». 9 июня 1847 г. он был доставлен в Оренбург, 22
июня – в Орскую крепость, где местные власти безуспешно
попытались сделать из него бравого солдата.
Но и здесь нашлись люди, сочувствовавшие горькой
у части политического ссыльног о, же лавшие облег чить его
жизнь. Некоторое время спустя он покинул казарму и посе-
лился на частной квартире писаря Лаврентьева, затем воз-
обновил переписку с друзьями и знакомыми и стал писать
стихи. В Орске Т. Г. Шевченко познакомился с М. Лазарев-
ским, ставшим одним из близких ег о друзей, ссыльными
поляками О. Фишерем, И. Завадским, С. Кру килевичем, Т.
Вернером.
В течение 1848 и 1849 гг. Т. Г. Шевченко участвовал в
экс пе диции у ченог о -мор еп ла вате л я ка пита на-лей тена нта
В Т арас Григорьевич Шевченко (1814–1861), укра-
ин көрнекті ақыны және суретшісі, 1845 ж.
наурызда Петербургтен Украинаға қайтып
келді. Киевте ол Ескі актілерді ретке келтіру
комиссиясына қызметке тұрады, мұнда ол
1846 ж. Кирилло-Мефодий қоғамының мүшелерімен жа-
сырын араласып, жиналыстарына қатысады. 1847 ж. на-
урызда осы қоғамның мүшелері қамауға алынды. Шевчен-
коны 5 сәуірде қамауға алып, бірден Петербургке әкелді.
Ақынның жасырын қоғамның жұмысына қатысы барлығы
дәлелденбеді, бірақ жандармдар тінту кезінде оның
қағаздарының арасынан крепостнойлыққа, үкіметке қарсы
жазылған «Түс» (Сон) атты поэманың қолжазбасын тауып
алады, осының өзі істі болуға дәлел еді. Т. Г. Шевченко Ка-
спий маңына «өрескел, Ашу туғызатын, жоғары дәрежедегі
дөрекі өлеңдер жазғаны үшін» белгісіз уақытқа қатардағы
солдат ретінде жазасын өтеуге жіберілді. Оған осы уақыт
ішінде «жазуға, сурет салуға болмайды» деген патшаның
қосымша қарары, онсыз да қатал жазадағы Шевченконың
жағдайын қиындатып жіберді. 1847 ж. 9 маусымда ол
Орынборға, 22 маусымда Ор бекінісіне әкелінді, мұнда
жергілікті өкіметтің одан айбынды солдат жасаймыз деген
әрекеті сәтсіз болып шықты.
Алайда бұл жерде де саяси жер аударылып келген
ақынға жанашыр адамдар табылды. Біраз уақыт өткеннен
кейін ол казарманы тастап, кеңсе хатшысы Лаврентьевтің
жеке пәтеріне көшіп алды, содан кейін достарымен, таныста-
рымен хат алысып, өлеңдерін жаза бастады. Т. Г. Шевченко Ор
бекінісінде ең жақын достарының бірі болып кеткен М. Лаза-
ревский мен, жер аударылып келген поляктар О. Фишер,
И. Завадский, С. Крукилевич, Т. Вернермен танысады.
1848–1849 жж. Т. Г. Шевченко теңізде жүзуші-ғалым
капитан-лейтенант А. И. Бутаковтың Арал теңізін зерттеу
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны 133. Т. Г. Шевченко мемо и лдық мұражай
205