Стр. 207 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
133. Мемориальный музей Т. Г. Шевченко
находился в Гурьеве, а еще через трое суток путешествия по
Каспийскому морю он добрался до Новопе тровского у кре-
пления и был зачислен рядовым в 4-ю роту 1-го батальона,
которым командовал штабс-капитан Потапов.
По прибытии в Манг ыстау Т. Г. Шевченко охватила
глубокая тоска. В письме Семену Гулак-Артемовскому он пи-
сал: «…Теперь сижу в Новопетровском укреплении и жду, что
дальше будет; а это укрепление, да ведомо тебе будет, лежит
на северо-вос точном берег у Каспийског о моря, в кирг из-
ской пустыне. Настоящая пустыня! песок да камень; хоть бы
травка, хоть бы деревцо – ничего нет. Даже горы порядоч-
ной не увидишь – просто черт знает что! смотришь, смо-
тришь, да такая тебя тоска возьмет – просто хоть давись;
так и удавиться нечем!»
В Новопе тровском у креплении надзор за ссыльным
поэ том был ус и лен. Ор енбу рг с кий во енный г у б ернатор
В. А. Обру чев направил своим подчиненным предписание
«строжайше наблюдать за всеми его действиями, и если за-
ме тят что-либо предос удите льное или неповиновение, то…
неме д ленно доно с ить. Подтв ердить р о тном у кома н дир у,
что ма лейшее пос лабление в отношении надзора за Шев-
ченко подвергнет его строгой ответственности».
Шевченко изнемог ал от бесконечной муштры и ка-
зарменного режима. Позднее капитан Косарев, с луживший
в у креплении в те годы, вспоминал: «Ну, поместили его в
казарму, приставили для надзора над ним особог о “дядь-
ку” из солдат, стали водить на фортовые работы, на муш-
дайды, ол әскери губернаторға «қатардағы Шевченконы қамауда
қатал ұстауды» тапсырады. Осы 1850 ж., 22 маусымда Орын-
бордан келген бұйрық негізінде Обручев батальонның
командирі Мешковқа «қатардағы Т. Шевченконы Ор бекі-
нісінің абақтысында жаңа жарлық шыққанша қатаң ұс-
тауды» тапсырады. 1850 ж. маусымның аяғында Шевченко
күзетке алынып, Ор бекінісіне, одан кейін Маңғышлақ тү-
бегіндегі Новопетровск бекінісіндегі I-ші батальонның бір
ротасына қызметке жіберіледі.
Қызметке дейін баратын жол алыс та қиын бол-
ды – екі мың версттан астам жол өзен, дала және теңізбен
өтті. Орынборда аз уақыт аялдап Шевченко ұзақ жолдың
алдында достарымен қоштасты. 1850 ж. 13 қазанда Б. За-
лесский Венгржиновскийге былай деп хабарлады: «Он күн
бұрын маған Губерлинский тауында ат сүйретіп өлтіріп
қоя жаздаған, қанға боялған суретші келді. Мұнда ол
бірнеше сағат болды да Новопетровскіге кетті, оған Аль-
дони сияқты періштелер қақпаны аша ма!?» 5 немесе 6 қа-
занда Т. Г. Шевченко Оралға келді, алты күннен кейін жер
аударылғандармен бірге Гурьевте болды, ал үш тәуліктен
кейін Каспий теңізі арқылы Новопетровск бекінісіне
жетті және штаб капитаны Потаповтың басқаруындағы
1-ші батальонның 4-ші ротасына қатардағы солдат болып
тіркелді.
Т. Г. Шевченко Маңғыстауға келгеннен кейін терең
қайғыға түсті. Семен Гулак-Артемовскийге жазған хатында
ол былай деді: «...Енді Новопетровск бекінісінде отырмын,
207
Новопетровск бекінісінің жанындағы қойнау. Б. Залесскийдің офорты. ХІХ ғасырдың ортасы
Бухта у Новопетровского укрепления. Офорт Б. Залесского. Середина XIX века