Стр. 210 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

133. Т. Г. Шевченко мемориалдық мұражайы

даруы және жергілікті қатал климат оның жалғыздығын

тіптен қиындатып жіберді. Осы жөнінде ақын былай деп

жазады: «Осы өлі тыныштыққа қарап отырып, өзіңді қайда

жібереріңді білмейсің, егер сурет салу керек болатын бол-

са, салатын да ештеме жоқ, өйткені айналаның бәрі бос».

Бірақ, бұл қатал сынақ ұлы ақынның рухын сындыра

алмады. Оған қоса, жер аударылған солдаттың көңілсіз бір

қалыпты өмірін, оның көңілін әжептәуір көтеретін шағын

да елеулі бір оқиға болды. Бүгін әйгілі кобзарьдың талан-

тын бағалайтын көпшілікке ол Шевченко қызыл талының

тарихы сияқты белгілі. Т. Г. Шевченко бұл қызыл талды

гарнизон

бағындағы

кішкентай

бұтақтан

өсіріп

шығарды.

Суретші

Николай

Осиповке

жазған

өзінің

хатында

бы-

лай деді: «Міне, сізге бір эпизод, байқайсыз ба – қуанышты

жағдай. 1850 ж. қазан айында мені Ор бекінісінен Новопе-

тровск бекінісіне ауыстырғанда Гурьев қаласында көшеден

қызыл

талдың

бұтағын

жерден

көтеріп,

оны

бекініске

алып келдім, сол жерде гарнизонның бақшасында жерге

қададым да, ол туралы ұмытып кеттім, көктемде бақшашы

менің талымның өсіп келе жатқанын есіме салды. Ол

бүршік жая бастады, мен оны суарамын – ол өседі, қазіргі

уақытта оның диаметрінің қалыңдығы алты тұтам, биіктігі

үш сажын, жас, әдемі тал болып шықты; шынында мен оған

көп

су

құйдым,

есесіне

фельдфебельдің

рұқсатымен

бос

уақытымда оның көлеңкесінде рахаттанамын... Міне, сізге –

менің қалыпты, көңілсіз өмірімнің бір сәтінен қуанышты

бір эпизод».

крепости в Новопе тровское у крепление, это было в октя-

бре месяце, в Гу рьеве-городке я на улице поднял свежую

вербовую палку и привез ее в у крепление и на гарнизон-

ном огороде воткнул ее в землю, да и забыл про нее, вес-

ною уже огородник напомнил мне, сказавши, что моя пал-

ка растет. Она действительно ростки пустила, я ну ее по-

ливать, а она – расти, и в настоящее время она будет верш-

ков шесть толщины в диаметре и, по крайней мере, сажени

три вышины, молодая и роскошная; правда, я на нее и воды

немало вылил; зато теперь, в свободное время и с позволе-

ния фельдфебеля, жуирую себе в ее г устой тени… Вот вам

один – единственный отрадный эпизод из моей монотон-

ной, безрадостной жизни».

В начале весны 1851 г. царским правительством бы-

ла орг анизована г еолог оразведочна я экспедиция по выяв-

лению залежей каменного угля в Каратауских горах на по-

л уо с тр ове Манг ышлак, п у ть экс пе диции пр олег а л чер е з

Новопе тровское у креп ление. Возглав л я л экспе дицию г ор -

ный инженер А. И. Антипов. В состав ее входили профес-

сиона льные г орняки, г еолог, топог раф, чер тежник, в том

числе друзья Шевченко по Оренбург у ссыльные поляки ху-

дожник Бронислав Залесский и Людвиг Ту рно. С согласия

ру ководите ля экспедиции и по рекомендации коменданта

у крепления подполковника Маевског о Т. Г. Шевченко был

включен в состав экспедиции. Пос ле це лог о г ода бездей-

ствия и однообразной жизни ему впервые предоставилась

возможность рисовать. За все время пребывания в ссылке в

210

Т. Г. Шевченко мұражайы. Новопетровск бекінісінің коменданты И. А. Усковтың бұрынғы үйі. ХІХ ғасыр.

Көше беттегі есігінің алдында арыстандардың мүсінін орнатқан басты кіреберіс (сол жакта) және бүйір жағындағы кіреберіс

Музей Т. Г. Шевченко. Бывший дом коменданта Новопетровского укрепления И. А. Ускова. XIX век.

Парадный вход со львами (слева) и боковой вход