Стр. 55 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
119. Город Уральск
жеке бақылауы мен көз көрген қариялардың әңгімелері
негізінде Короленко «Казактарда» және «Оралдағы
Пугачевтің аңызы» атты мақалалар жазды.
Достық даңғылының бұрышы мен Ғабдолла Тоқай
көшесінің қиылысында көзге көрнекті эклектикалық
стильдегі екі қабатты кірпіш ғимарат бар. Мұнда фасадтың
орталық бөлігіндегі пилястрлар көзге түседі. Ғимарат
жақтауы әшекейлі металл гүл сауыттармен безендірілген.
Ғимараттың кіреберісі шойын бағаналарға сүйенген
өрнектелген күнқағармен ерекшеленіп тұр. Бұл Орал облы-
сы вице-губернаторының үйі.
Ары қарай Достық даңғылы мен Н. Савичева көшесі
№ 43 үйде – орыс классицизмінің стиліндегі ұзын екі қабат-
ты ғимарат – 1821–1825 жж. Орал казак әскерінің атаманы
Д. М. Бородиннің шақыруымен келген итальяндық сәулетші
Дильмедино салған атаманның үйі. ХІХ ғ. ортасында атаман
В. О. Покатилов осы ғимаратты қоғамдық ақшаға өзі және
болашақ Орал казак әскерінің атамандары үшін ішіндегі
жиһаздарымен қоса сатып алды.
Атаман үйінің негізгі фасады симметриялы компо-
зицияны құрайды, оның орталық бөлігі жарты циркульды
терезелері бар биік мезонинмен, жарты шеңберлі терезесі
бар фронтонмен аяқталып тұр, ал астында ғимараттың
кіреберісі орналасқан. Бұрын кіреберістің үстінде алты
бағана тіреп тұрған үлкен балкон болған. Негізгі фасадтың
екі жағында бөлек кіретін есіктер, олардың үстілерінде екі
бағанаға сүйенген қалқа шытырлар бар, үстінде жар-
сивно развивались также культу рная жизнь и архитекту р -
ное обустройство города.
С 20-х гг. XIX в. самобытная история и культура на-
селения Южного Приуралья все более часто стала привле-
кать к себе внимание видных деятелей российской культу-
ры – исследователей, писателей и поэтов, публицистов, ко-
торые в познавательных целях стремились посетить дале-
кий Уральск. В 1820 г. здесь побывал и собрал уникальные ма-
териалы о далеком прошлом уральских казаков будущий «Ге-
родот казахского народа» историк А. И. Левшин (1797–1879).
Позднее в разные г оды ег о посещали поэты и писате ли
А. С. Пушкин, В. А. Жуковский, В. И. Даль, Н. А. Плещеев,
Т. Г. Шевченко, Л. Н. Толстой, В. Г. Короленко, Габдулла Тукай,
Сакен Сейфуллин, Сабит Муканов, А. Н. Толстой, Д. А. Фурма-
нов, В. В. Иванов, А. А. Бек, А. П. Гайдар, М. А. Шолохов.
До наших дней в о с новном у це ле л ис торичес кий
це н т р г ор ода Ур а л ь с ка , с ложи вшийс я в пе риод с кон-
ца XVIII – начала XIX в., ансамбль застройки по проспек-
ту Достык, начиная от здания же лезнодорожног о вокзала
вплоть до берегов рек Урал и Чаган, которые находятся под
охраной гос ударства. По количеству, ценности, у никально-
сти и степени сохранности памятников архитекту ры сре-
ди городов Казахстана Уральск не имеет аналогов. Памят-
ники архитект у ры г орода предс тав лены жилыми домами
различных социальных г ру пп, начиная от характерной ка-
зацкой избы до городских усадеб, казенными и обществен-
ными зданиями и сооружениями, культовой архитектурой.
55
Сол жақта – Некрасов алаңындағы базар. Артқы көріністе Казанская шіркеуі (ХІХ ғасырдың екінші жартысы),
алдыңғы көріністе – Ванюшин көпестерінің үйі (ХІХ ғасырдың соңы). ХХ ғасырдың басындағы фотосурет.
Оң жақта – бұрынғы Ванюшин көпестері үйінің қазіргі көрінісі (қазіргі орта мектеп ғимараты)
Слева – базар на Некрасовской площади. На дальнем плане – Казанская церковь (вторая половина XIX века),
на переднем плане – дом купцов Ванюшиных (конец XIX века). Фотография начала XX века.
Справа – современный вид бывшего дома купцов Ванюшиных (ныне здание средней школы)