Стр. 48 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

119. Орал қаласы

ге салынды. Өзінің басты міндеті жан-жақтан қашып кел-

ген қашқындарға пана болу болғандықтан, оның алғашқы

сыртқы түрі қорғаныс сипатына көбірек ыңғайлы еді. Қала

үш жағынан – оңтүстік батыс, оңтүстіктен және оңтүстік

шығыс жағынан Жайық, Старица және Шаған өзендерімен,

ал далаға қарай созылып жатқан қазіргі Оралдың орталық

ауданынан

басталатын

солтүстік

жағы

үш

қатар

ормен

және дуалмен қоршалған. Оның біріншісі қаланың алды-

на құрылған, екіншісі одан 1 км қашықтықта, үшіншісі 7 км

қашықтықта орналасқан. Негізгі қалалық орлар мен дуал-

дардан басқа бірнеше жерде осындай қосымша құрылыстар

болды.

Бекініс

қаланың

айнала

төңірек

жақсы

көрінетін

биік

жерге

салынған.

Балшықтан

салынған

жарты

ай

пішініндегі

және

мықты

өрілген

қорғаныс

қабырғаларын

атуға ыңғайлы есеппен салған.

Жайық

қаласында

негізінен

әскери

қызмет

жасай-

тын казактар тұрды. Олар күтпеген жауға тойтарыс беру-

ге және шұғыл шаралар кезінде бекініске келуге міндетті

середине XVIII в. оренбургским г убернатором И. И. Неплю-

евым в Яицкой войсковой избе, где упоминалось о службах

местного казачества многим государям, начиная с Михаила

Федоровича. В связи с этим вышеу помяну тый г од отправ-

ления посольства яицких казаков в Москву и всту пления

их в российское под данс тво прин ято с читать официа ль-

ной датой основания Уральского казачьего войска.

Однако, несмо тря на форма льно прин ятое под дан-

ство, яицкие казаки не желали подчиняться Москве и пред-

почитали вести прежний образ жизни. В итоге на Яик бы-

ли направлены отряды стре льцов, которые пог ромили ка-

заков «и городок их взяли, и до основания разорили, и зна-

мена, и зелье, и селитру поймали». С того момента казаки

уже не решались вступать в открытую конфронтацию с Мо-

сквой, так как стремились закрепить за собой занятые зем-

ли по правому берег у Яика. При этом пастбища в устье его

притоков – Чагана, Сакмары и Илека постепенно оказались

в совместном пользовании казаков, ногаев, башкир, калмы-

ков, миг рировавших в 20–30-х г г. XVII в. в Волго-Яицкое

междуречье и казахов Младшего жуза.

В 1723 г. в Яицком городке проживало 6124 казака.

Большинс тво из них счита лись русскими по с лавянским

именам и фамилиям, но при этом отцы или деды около

половины их, с уд я по показаниям э тих лиц полковнику

И. М. Захарову, происходили из «ног айских татар», «тру х-

менских татар», «крымских татар», «башкир», «горских чер-

кас», «черных калмык», «турок», «чухонцев» и т. д. Из «ино-

родцев», сохранивших традиционное вероисповедание, сре-

ди яицких казаков числилось 70 татар, 49 башкир, 39 калмы-

ков, 29 поляков, 7 мордвы и т. д. В дальнейшим этнический

и конфессиональный состав населения Яицкого городка, пе-

реименованного в 1775 г. после поражения восстания Е. И. Пу-

гачева в город Уральск, по-прежнему оставался пестрым. Но

к середине XIX в. в результате целенаправленной русифика-

торской политики царского правительства русские состав-

ляли уже 86%, башкиры – 7%, татары – 5%, калмыки – 1,4%,

а выходцы из других народов – менее 1%.

С самог о основания Яицкий г ородок был располо -

жен в очень удобном географическом месте – на лесистом

правом берег у кру пной реки при впадении в нее несколь-

ких полноводных притоков, в районе пер есечени я др ев-

них караванных п у тей, издавна с вязывавших межд у со -

бой Азию и Европ у. Исход я из своег о главног о назначе-

ни я, быть труднодос т у пным убежищем беглым люд ям о т

бывши х в ла де льцев и пр очи х вр а г ов, ег о пе рв онача ль -

48

Орал казактары. ХХ ғасырдың басындағы фотосурет

Уральские казаки. Фотография начала XX века