Стр. 40 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
118. Қырықоба қорымы
но разделили ее на две группы. Самый большой в цепочке
курган имеет высоту 7 м, диаметр 80 м. В восточной части
цепочки самый большой курган высотой не превышает 2 м
при диаметре 30 м. Археологические раскопки на памятни-
ке в 2001 г. проводились сотрудниками Института археоло-
гии им. А. Х. Маргулана, а с 2002 г. – Западно-Казахстанским
областным центром истории и археологии.
Погребальный обряд и могильные сооружения иссле-
дованных курганов древних кочевников Кырык-Оба II, при
наличии общих черт (сложные склепы, возведенные из сыр-
цового кирпича; ритуальные захоронения лошади у края мо-
гильной ямы), отличаются друг от друга по целому ряду эле-
ментов. Так, возведенные над могилами деревянные соору-
жения имели вид шатра, опиравшегося на деревянные стол-
бы. Зафиксирована также могила с дромосом, т. е. проходом
в склеп; обнаружено коллективное захоронение людей на
открытой площадке – умерших укладывали головой на юг и
юго-восток. Кроме того, в 2001 г. на некрополе открыто так на-
зываемое «святилище огня» – сооружение, где приносились
жертвы языческим богам, в том числе человеческие.
Архе о лог иче с кие р ас копки позво ли ли опр е де лить,
что памятник относится к концу VI – середине V в. до н. э.
Материа лы исс ле дованных к у рг анов мог и льника Кырык-
Оба свидетельствуют о широких этнических и культурных
связях древних кочевников Западного Казахстана.
Наибольшее сходс тво они имеют с пог реба льными
памятниками кочевников Приаралья VII–VI вв. до н. э., и, в
қорғанның биіктігі 2 м-ден аспайды, оның диаметрі 30
м. Ескерткіште археологиялық қазба жұмыстарын 2001
ж. Ә. Х. Марғұлан атындағы Археология институтының
қызметкерлері, ал 2002 ж. бастап – Батыс Қазақстан
облысының тарих және археология орталығы жүргізді.
ІІ Қырықоба ежелгі көшпенділердің зерттел-
ген қорғандардағы жерлеу салт-жораларына және мола
құрылыстарына жасалған талдаулар бірқатар элементтері
бойынша (шикі кірпіштен тұрғызылған күрделі сағаналар,
қабірге ішіне аттарды бірге жерлеу салт-жорасы) бір-бірінен
өзгеше екендігін көрсетті. Мәселен, молалардың үстіне
орнатылған ағаш құрылымдар шатыр түрінде томарлардың
көмегімен тұрғызылған. Мұнда сағанаға кіретін орны бар
мола да кездесті, ашық алаңқайда шоғырымен жерлен-
ген адамдардың моласы табылды – мәйіттердің бастарын
оңтүстік және оңтүстік-шығыс жаққа бағыттап жатқызған.
Бұдан басқа, 2001 ж. кешенде «от ғибадатханасы» деп ата-
латын – тәңірге құрбандықтар шалатын, оның ішінде адам
шалатын құрылыс ізі табылды.
Археологиялық қазба жұмыстары ескерткіш б. з. д.
VI ғ. аяғы – V ғ. ортасына жататынын анықтауға мүмкіндік
берді. Қырықоба қорымы зерттелген қорғандарының ма-
териалдары Батыс Қазақстан ежелгі көшпенділерінің кең
тараған этникалық және мәдени қарым-қатынастары тура-
лы мәлімет береді.
Қырықоба қорғандары салт-жоралар жағынан
б. з. д. VII–VI ғ. Арал маңы көшпенділерінің қабір
40
ІІ Қырықоба обалы қорымынан табылған аңға түскен
жыртқыш бейнесіндегі қоладан жасалған ат-әбзелдерінің
бұйымы (псалий). Біздің заманымызға дейінгі VI ғасыр
Бронзовый псалий со сценой терзания из курганного могильника
Кырык-Оба II. VI век до нашей эры
ІІ Қырықоба обалы қорымынан табылған жыртқыш
басы бейнесіндегі қоладан жасалған ат-әбзелдерінің бұйымдары
(псалий). Біздің заманымызға дейінгі VI ғасыр
Бронзовые конские псалии в виде голов хищников из курганного
могильника Кырык-Оба II. VI век до нашей эры