Стр. 34 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
117. Лебедёвка қорымы
Исследованные курганы относятся к концу VI – се-
редине V в. до н. э. Об этом свидетельствуют обряд погребе-
ния и достаточно многочисленный инвентарь, в том числе
предме ты воору жения. Некоторые из наконечников стре л
относятся к архаичному типу втульчатых дву х лопастных,
время распространения которых приходится на VII–VI вв.
до н. э. Однако в колчанах преобла дают трех лопас тные
бр онзовые на коне чники со с вод чатой г о ловкой, типич-
ные для V в. до н. э. Найденные железные мечи с бруско-
видными наверши ями и бабочковидными перекрес ти ями,
плоскодонные лепные г оршки появились в при у ра льских
степях в конце VI в. до н. э. и получили широкое распро-
странение в V в. до н. э. Характерны для указанного времени
и предметы конской узды, украшенные в «зверином» стиле.
Остальные находки – стеклянные бусы, золотые подвески,
нашивные бляшки и прочее также подтверждают датировку
памятника.
В исс ледованных ку рг анах, с удя по размерам насы-
пей, степени сложности погребальных конструкций, а так-
же характеру зау покойного инвентаря, представлены захо-
ронени я, по -видимому, дву х социа льных г ру пп древнег о
кочевог о общес тва: ря довых общинников и пр е дс тавите-
лей знати. И те и другие представляют значительный инте-
рес для изу чения древней истории Западного Казахстана,
сыра тігілген бас киім қалдықтары шықты. Олардың ішінде
астында екі ілгегі бар бұғының басы тәрізді жұқа алтын
қаңылтыр, сондай-ақ түсі мен формасы әртүрлі моншақтар
бар. Одан басқа мәйіттің көптеген сәндік бұйымдары бол-
ды: мойнында – шыны моншақ пен алтын алқа, кеудесінде –
алмұрт тәрізді тоғыз алтын моншақтан тұратын алқа, екі са-
майында – сым ілгекті екі алтын әшекей, төменгі жағында
жүзік, оған екі ілгешек ілінген, әрқайсысына 24 түйіршік
дәнекерленген өрілген шаш тәрізді бау. Баудың аяғында,
бетінде өрнектері бар, төменгі жағына ромбы тәрізді бес
әшекей дәнекерленген жартылай доға бекітілген. Көйлегінің
етегі мен аяқ киімі де әшекейленіп тігілгенге ұқсайды.
Басқа да қосалқы заттары абыздың белгілері болуы
әбден мүмкін. Бас сүйегінің сол жағында сабы бар қола айна
жатты. Сабының ұш жағына қабан мен грифон бейнелен-
ген. Мәйіт басының айналасында қызыл бояу түйіршіктері
шашылып жатыр. Бас сүйектен оңға қарай күңгірт көк
шыны ыдыс тұр. Тағы бір қою седеп түсті шыны ыдыс жам-
бас сүйегінің сол жағында жатыр. Оның қасында ашық се-
деппен теңбілденген қара қоңыр бояу төгіліп жатыр. Осын-
да, сан жілігінің тұсында мынадай ғұрыптық заттар болды:
Griphaеa қабыршықтары жатыр, олардың біреуінде қызыл
түсті шұңғыл малтатас бар. Биконикалық формадағы салт-
жоралық қыш ыдыс тігінен тұр.
Зерттелген қорғандар б. з. д. VI ғ. аяғына – V ғ. орта-
сына жатады. Оны жерлеу салты мен көптеген құралдар,
олардың ішінде қару-жарақтар дәлелдейді. Кейбір жебе
ұштықтары төлкелі екі қалақтының алғашқы көне бөлігіне
жатады, олардың тарау уақыты б. з. д. VII–VI ғғ. сай келеді.
Бірақ қорамсақтарда б. з. д. V ғ. тән күмбез басты үшқалақты
қола жебелер басым. Темір жебелер, жалпақ түпті қыш
құмыралар Орал даласының маңайында б. з. д. VI ғ. аяғында
пайда болды және б. з. д. V ғ. кең тарады. Сонымен бірге «аң
стилінде» безендірілген ат әбзелдері де осы кездің еншісінде.
Қалған олжалар – әйнек моншақтар, алтын әшекейлер,
үстінен тігілетін қаңылтыр белгілер т.б. ескерткіш уақытын
көрсетеді.
Зерттелген қорғандарда үйінділердің мөлшеріне,
жерлеу конструкцияларының күрделілігіне, сонымен қатар,
мәйіттің құралдарына қарай, көне көшпенділер қоғамының
екі әлеуметтік тобы: қарапайым адамдар мен ақсүйектер
әулетінің қабірлері көрсетілген сияқты. Бұл екі топ та Ба-
тыс Қазақстанның ежелгі тарихын зерттеуде маңызды
мағлұматтар береді, соның ішінде ақсүйектердің қабірлері
тарихи-мәдени тұрғыдан мол ақпарат береді.
34
Біздің заманымызға дейінгі ІІІ–ІІ ғасырлардағы
жерлеу орнынан табылған қытай қола айнасы
Китайское бронзовое зеркало
из погребения III–II веков до нашей эры