Стр. 37 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
118. Могильник Кырык-Оба
Б апа дный Каза хс тан занимае т на материке
Еврази я к лючевое положение; располаг а ясь
межд у Ура ль с кими г орами, Кас пийс ким и
Ара льским морями, он явл яе тс я своеобраз-
ной «г орловиной» межд у Европой и Азией,
через которую с древнейших времен проходили миг раци-
онные по токи раз личных п лемен и нар одов. Сви де те ль-
ством пребывания их на этой земле являются исследуемые
сегодня многочисленные археологические памятники. В эпо-
ху раннего железного века (VIII в. до н. э. – IV в. н. э.) в преде-
лах современног о Запа дног о Казахс тана кочева ли разные
племенные объединения, среди которых извес тные нау ке
скифы, массагеты, савроматы, дахи, сарматы, аланы, г унны
и др. Ярким памятником древних кочевников Западного Ка-
захстана является могильник Кырык-Оба.
Царский ку рг анный комплекс Кырык-Оба распола-
г ае тся на территории Бу рлинског о района Западно-Казах-
станской области, в пяти км от поселка Алгабас, на водо-
разде льном плато. Мог ильник Кырык-Оба разде ляе тс я на
комплексы Кырык-Оба I и Кырык-Оба II, расположенные в
10 км один от другого.
Кырык-Оба I – это г ру ппа из шести больших цар-
с ких к у рг а нов (с амый кр у пный к у рг а н име е т диаме тр
200 м, высо т у 18 м), ко торые сопровождают вытян у тые
«батоно о бр а зные » к у рг а нные насыпи, с во ей у ника льной
конс т-ру кцией вызывающие интер ес мног их у ченых, но
археологические раскопки здесь не проводились.
Комплекс Кырык-Оба II представляе т собой обшир -
ный некрополь с мног очис ленными ку рг анами, располо -
женными по обе стороны автомобильной трассы Уральск-
Бурлин. Могильник включает в себя более сорока курганов
различных размеров. Цепочка их вытяну та по оси запад-
восток на протяжении пяти километров. Археолог и ус лов-
З
атыс Қазақстан Еуразия құрлығында
Орал таулары, Каспий мен Арал теңіздері
арасында орналасқан, Еуропа мен Азия
арасындағы өзгеше «қылта». Осы «қылта»
арқылы ежелден бері әртүрлі тайпалар
мен халықтардың көші-қоны өтетін болған. Олардың бұл
жерлерді мекендегенін бүгінгі зерттеліп жатқан көптеген
археологиялық ескерткіштер дәлелдейді. Ерте темір
дәуірінде (б. з. д. VIII ғ. – б. з. IV ғ.) бүгінгі Батыс Қазақстан
жерінде әртүрлі тайпалық бірлестіктер көшіп-қонып жүрді,
олардың арасында скифтер, массагеттер, савроматтар, да-
халар, сарматтар, аландар, ғұндар т. б. ғылымға кеңінен та-
нымал. Батыс Қазақстан көне көшпенділерінен қалған аса
көрнекті ескерткіштердің бірі – Қырықоба қорымы.
Қырықоба патшалық қорғанды кешені Батыс
Қазақстан облысы Бөрілі ауданында, Алғабас елдімекенінен
5 км жерде, су айырықта тұр. Қырықоба қорымы бір-бірінен
он шақырым жердегі І Қырықоба және ІІ Қырықоба болып
бөлінеді.
І Қырықоба – патшалық қорғандардың алты үлкен
тобы (ең ірі қорғанның диаметрі 200 м, биіктігі 18 м). Олар
өзінің ерекше құрылымымен көптеген ғалымдардың
қызығушылығын тудырып жүрген, ұзынынан іркес-тіркес
жатқан «батон» тәрізді қорғанды үйінділермен қосақталып
келеді. Бірақ, бұл кешенде археологиялық қазба жұмыстары
жүргізілмеген.
ІІ Қырықоба кешені Орал-Бөрілі автожолының екі
жағында жатқан көптеген қорғандардан тұратын көлемді
қорым. Қорым аумағы әртүрлі 40-тан астам қорғанның ба-
сын біріктіреді. Олардың батыстан шығысқа қарайғы тізбегі
бес шақырымға созылады. Оны археологтар шартты түрде
екі топқа бөлген. Тізбектегі ең үлкен қорғанның биіктігі –
7 м, диаметрі – 80 м. Тізбектің шығыс жағындағы ең үлкен
37
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны118. Қырықоба қ ым