Стр. 50 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
119. Орал қаласы
қалашық еді, сол себептен бұл жерде өрт жиі болатын. Сол
өрттің бірінде тұңғыш казак православие шіркеуі – кейбір
мәліметтерге қарағанда XVII ғ. аяғында салынған Михайло-
Архангельск соборы түгел өртеніп кетті. Қалада 1739, 1751,
1807 және 1821 жж. ірі өрттер болды.
XVIII ғ. ортасынан бастап XX ғ. басына дейін Жайық
қаласының Жайық казактарының әскери қаржысына
1747 ж. тастан салынған Михайло-Архангельск соборы –
қаланың көркем жерлерінің біріне айналды. 1751 ж. про-
топоп Максим Павлов, Қазанның және Свияждың еписко-
пы Луктың батасын алған Михайло-Архангельск соборы
сәулеті жағынан ертедегі орыстың Псков-Новгород сәулет
стилінде жасалған тас құрылысымен және Мәскеудегі
Успенск соборымен ұқсастығымен ерекшеленеді.
Сәулетшінің есімі белгісіз. Собор ғимараты күйдірілген
кірпіштен салынған, ол шіркеу мұнарадан – монументаль-
ды екі текшелі (кейіннен, 1861 ж. бой көтерді), шатырлы
күмбезді төбеден, негізгі сегіз басты бөлмеден және 1861 ж.
қасиетті Николай, Гурий және Варсофонийдың құрметіне
салынған үш қосымшадан және ас ішетін бөлмеден тұрады.
Собордың қабырғалары мен жиектері тәурат сюжетіндегі
өрнекпен әшекейленген, собордың күмбезі ерте орыс
өрме жазумен безендірілген. 1909 ж. мұрағат деректеріне
сәйкес ескерткіштің сыртқы бейнесіне көп өзгерістер
әкелген собордың ғимараты толық жөндеуден өтті.
Собордың ғимараты бұл қалпы қазірге дейін сақталған.
ков люди «невойс ковог о звани я» – к у пцы, р емес ленники,
на- емные р аб о т ники и иног ор одние г о с т и о бычно пр о -
жи ва ли в Татар с кой с ло б од ке и ли на окр а ина х г ор ода .
С о г л ас но пе р в ом у п ис ь ме нном у о п ис а н ию Яи ц ко г о г о -
р одка 1748 г., со с тав ленном у ег о непо с р е дс твенным оче-
ви д цем ор е нбу рг с ким ис ториком П. И. Р ыч ковым, в то
вр ем я в по се лении мес тных казаков было «двор ов около
трех тыс яч, пос троены больше по с тарому рус лу реки Яи-
ка течению, что у них называется “Старицей”, со вну трен-
ней стороны, да по реке Чаг ану… а отчасти и по Яику, но
все на внутренней стороне».
Яицкий городок состоял в XVII–XVIII вв. из неболь-
ших деревянных домов, которые тесно примыкали дру г к
дру г у и были разделены по обеим сторонам улиц крайне
узкими д ля движения конных повозок проходами, вс лед-
ствие чего он часто подверг ался пожарам. Во время одно-
го из них полностью сгорела первая православная казачья
церковь – деревянный Михайло-Арханг е льский собор, по -
строенный, судя по отдельным данным, еще в конце XVII в.
Крупные пожары в городе происходили также в 1739, 1751,
1807 и 1821 гг.
С середины XVIII и до начала ХХ в. главной архитек-
турной достопримечательностью Яицкого городка – Ура ль-
ска яв л я лс я каменный Михайло -Арханг е льский собор, ко -
торый был возведен в 1747 г., по преданию, самими яицки-
ми казаками на общевойсковые средства. В 1751 г. он был
50
Михаил Архангел соборы. XVIII ғасырдың ортасы. Собордың қоңырау мұнарасы мен ас бөлмесі 1861 жылы салынған.
ХХ ғасырдың басындағы фотосурет (сол жақта) және қазіргі көрінісі
Собор Михаила Архангела. Середина XVIII века. Колокольня и трапезная пристроены в 1861 году.
Фотография начала XX века (слева) и современный вид