Стр. 141 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

141
аулыАлтайдың табиғи ландшафты, жануарлары
мен өсімдіктер әлемінің көркемдігі, этникалық
дәстүрлерінің байлығы көптеген ғасырлар
бойы зерттеушілер мен саяхатшылардың
көңілін аударып келді. Соның бірі орыс
шаруаларының көне дәстүршіл мәдениеті. Осынау Азия
орталығында екі ғасыр бойы көне орыс мәдениетінің шағын
«аралы» өсіп-өркендеді. Жалпы ресейлік болмыстан шалғайда
өзге этникалық көршілердің ортасында қоныстанған бұрынғы
дәстүршіл адамдар XVI–XVII ғғ. салт-дәстүрлерін сақтап қалды,
олардың мәдениетінің кейбір ерекшеліктері көптен бері
бақыланып келеді. Көне дәстүршілдердің деревняларына ба-
рып қайтқан этнографтардың «алтайлық көне дәстүршіл дінін
ұстанатын адамдар дәстүрге өте берік» деген пікірлері бір жер-
ден шықты. XX ғ. басында жазушы Георгий Гребенщиков бұл
ғажайып құбылысты Алтай Русі деп атады.
Алтайдың ескі дәстүрі тарихының басы рухани
ізденістерге ғана емес, сондай-ақ колонист-ізашарлардың,
жаңа жерлерді ашушылардың өмірлерімен әрдайым байла-
нысты әсерлі оқиғаларға толы. Әрине, ол XVI ғ. басталған
орыстардың Сібірді, XVIII ғ. басында Алтай жерлеріне дейін
созылған игеру үрдісімен тығыз байланысты. Отарлау үрдісі екі
жолмен жүргізілді: үкіметтік, яғни патшаның жарлығы бойын-
ша осы өңірлерге «жұрттарды» жөнелту және халықтық, яғни
қыспақ пен борыштан жасырын қашумен байланысты. Орыс
қоныс аударушылардың бұрынғы дәстүрлі адамдардың екі то-
бы осы жерлерден екінші Отанын тапты. Олар өзен аңғарлары,
Ертіс оң жақ саласына қоныстанды: Бұқтырма бойынша –
еркін қоныс тепкендер «тасшылар», Оба және Үлбі бойынша –
жер аударылғандар, атап айтқанда «поляктар».
Бұқтырмалық бұрынғы дәстүрлі адамдардың дерев-
нялары – Қазақстан аумағындағы алғашқы орыс шаруала-
ры мекендерінің бірі. Олар «халықтық өз еркі» бойын-
Т лтай на протяжении веков привлекал вни-
мание исследователей и путешественников:
величественные ландшафты, пышность жи-
вотного и растительного мира, богатство
этнических традиций – все как в калейдо-
скопе сложилось в затейливую и неповторимую мозаику
жизни. Одно из ее ярких «стеклышек» – культура русских
крестьян-старообрядцев. Так распорядилась судьба, что
здесь, в центре Азии, на протяжении двух веков процве-
тал островок старинной русской культуры. Поселившись в
недосягаемой дали от многоликой и суетной российской
действительности, в окружении иноэтничных соседей,
староверы сумели сохранить жизненный уклад ХVI–ХVII
вв., а некоторые черты их культуры прослеживаются с ар-
хаических времен. Побывавшие в их деревнях этнографы
прошлого сходились во мнении, что алтайские староверы
– крепкое и породистое население, верное старине и ее
А
Бұқтырма өзенінің аңғары
Долина реки Бухтарма
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
10. Алтайское Беловодье
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
10. Алтай Ақсулары