Стр. 146 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

146

сы бар (сол уақыттарда Польша аумағы) Ветковский руха-

ни орталығы пайда болды. Өздерінің діни еркіндіктерімен

өкіметтің мазасын кетірген бұрынғы дәстүрлі адамдардан,

оларды империяның шетіне, мысалы, Алтай түкпіріне жіберу

арқылы құтылуға және де солардың көмегімен онда жергілікті

мәселелерді шешуге болатын еді. ІІ Екатерина Кабинетінің

бұйрығы бойынша, Ветка және Стародубье бұрынғы дәстүрлі

адамдардың орталықтары қиратылды, ал тұтқынға түскен

жікшілдер кезең бойынша Сібірге, Алтайға және Байкалдың

арғы жағына жіберілді. Осылайша, 1760-шы жж. Оңтүстік

Алтайда 6 мекен, ал XIX ғ. аяғына қарай бұрынғы дәстүрлі

адамдардың – «поляктардың» 21 деревнясы пайда болды.

Бұл атау Польша аумағында өткен өмірлерінен қалған естелік

ретінде сақталған.

Жаңа қоныстанушылардың әлеуметтік жағдайы

бұқтырмалық еріктілердің жағдайын мүлдем қайталамады:

1779 ж. шаруа-поляктарды зауыттарға тіркеу туралы өкім

шықты, яғни бұл оларды тек егіншілік жұмыстарын ғана емес,

сондай-ақ орманды кесу, дайын кендерді шығару және т. б.

жұмыстарды орындауға міндеттеді. 1861 ж. дейін поляктар тау

зауыттарына тіркелген. Тасшылардан ерекшелігі, бұлар барлық

мемлекеттік міндеттерді орындауға және жікшілдер сияқты

екі еселенген жан басына салық төлеуге тиісті болды. Шығыс

Қазақстан облысындағы ескі «поляктық» елді мекендер ара-

сында –

Шемонаиха қаласы, Верх-Уба, Бобровка, Секисовка,

Быструха, Мало-Убинка, Черемшанка, Тарханка, Александров-

ка, Орловка, Бутаково, Зимовьё

– селолары болды.

Тасшылар мен поляктардың мәдениеті көп жерлер-

де бір-біріне жақын, дегенмен екі бұрынғы дәстүрлі адам-

дар арасында айырмашылықтары да болды. Мысалы, тек

в 1760-е гг. на Южном Алтае возникло 6 поселений, а к кон-

цу ХIХ в. была уже 21 деревня староверов-«поляков». Это на-

звание сохранилось за ними в память о былой жизни на тер-

ритории Польши.

Социальное положение новых поселенцев вовсе не

повторяло условий бухтарминской вольницы: в 1779 г. бы-

ло издано распоряжение о приписке крестьян-поляков к за-

водам, что обязывало их выполнять не только земледельче-

ские работы, но и рубку леса, вывоз готовой руды и т. д.

До 1861 г. поляки являлись приписными к горным заводам.

В отличие от каменщиков они должны были исполнять все

государственные обязанности и платить двойной подушный

налог как раскольники. Среди старинных «поляцких» посе-

лений в Восточно-Казахстанской области город

Шемонаи-

ха

, села –

Верх-Уба

,

Бобровка, Секисовка, Быструха, Мало-

Убинка, Черемшанка, Тарханка, Александровка, Орловка, Бу-

таково, Зимовьё

и др.

Культура каменщиков и поляков во многом однотип-

на, но были и различия между этими двумя группами ста-

роверов. Так, например, только бухтарминцы занимались

разведением маралов, научившись этому у китайцев, и им

же сбывали продукцию. Кстати, мараловодство процветает

в Восточном Казахстане до сих пор. В ХIХ в. бухтарминцы

были двуязычны – все поголовно владели казахским язы-

ком, в начале ХХ в. – только мужчины, хотя некоторые ста-

рухи еще помнили этот язык. Каменщики восприняли от

казахов не только язык, но и некоторые хозяйственные на-

выки. Это отчасти можно объяснять тем, что среди первых

переселенцев преобладали мужчины, из-за нехватки жен-

щин порой брали в жены казашек, предварительно окре-

Өскемен қаласындағы көнедәстүршілердің

құлшылық үйінің ішкі көрінісі

Интерьер молитвенного дома старообрядцев

в городе Усть-Каменогорске

Черемшанка ауылындағы көнедәстүршілердің

құлшылық үйі

Молитвенный дом старообрядцев

в селе Черемшанка

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

10. Алтай Ақсулары